STANDARD OPERATING OPERATING PROCEDURE (SOP) (Prosedur Operasional Tetap) Judul SOP : Pemasangan kateter pada anita No. Dokumen : ……./SOP/III/2012 ……./SOP/III/2012 No. Revisi : 001 Tanggal Mulai e!laku : 1 Janua!i 2012 "alaman : lem#a!
Disusun ole$:
Penagnggung !aa" Di%e!iksa ole$:
DR# dr# Andr$ans$a% Ari&in' P#
Disa$kan ole$: &e'ua STI&(S (ka "a!a%)
Dra# ariat$ Darmaan'
*#
Tu+uan a. Mem#an Mem#an'u 'u meme memenu$ nu$ii ke#u'u ke#u'u$an $an elimin eliminasi asi.. #. Meng$ilangkan dis'ensi dis'ensi kandung kemi$. kemi$. *. Mena'a Mena'alak laksan sanaa kandung kandung kem kemi$ i$ +ang +ang inkom% inkom%e'e e'en. n. d. Menda%a'ka Menda%a'kan n s%e*im s%e*imen en u!ine u!ine s'e!il s'e!il un'uk %eme!iksaa %eme!iksaan. n. e# Mengka,i ,umla$ !esidu u!ine) ,ika kandung kemi$ 'idak mam%u se%enu$n+a dikosongkan.
,#
Rua Ruang -ingkup Tindakan dilakukan dilakukan %ada semua %asien dengan indikasi se%e!'i 'idak mam%u mam%u #e!kemi$ se'ela$ o%e!asi) aki#a' o#a' seda'ive dan analgesi*) *ede!a %ada 'ulang #elakang) o#s'!uksi ali!an ali!an u!ine) u!e'!a dan %as*ao%e!asi u!e'!a se!'a s'!uk'u! diseki'a!n+a. Ma$asis-a da%a' meng$i'ung 'e'esan inuse dengan #ena!.
.#
/rit /riter eria ia Pen0 Pen0ap apai aian an Se'ela$ dilakukann+a 'indakan di$a!a%kan %asien da%a' memenu$i ke#u'u$an eliminasin+a se*a!a mandi!i dan meng$ilangkan dis'ensi kandung kemi$.
1#
De&inisi
Memasukkan selang ka!e' a'au %las'i* melalui u!e'!a dan ke dalam kandung kemi$. 2#
Stan Standa darr Te Tenaga naga Pe!a-a') idan
3#
Stan Standa darr Ala Alatt dan dan 4a% 4a%an an a. Sa!a Sa!ana na Non Non Med Medis is 1. &om 2. Pelum lumas , ,eli eli . a ada$ da$ s%esim s%esimen en #o' #o'ol ol o#a' o#a' #e!si$ #e!si$ 3. 4am%u sen'e! 5. Selang Selang d!ainase d!ainase s'e!i s'e!ill dan kan'ong kan'ong %engum%ul %engum%ul u!ine u!ine u!ine u!ine #ag 6. Ples'e! 7. Selimu limu'' mand andi 8. Pe!lak !lak %eng %engal alas as 9. &an' &an'ong ong sam% sam%a$ a$ a'a a'au u #eng #engko kok k 10. aki dengan dengan ai! $anga' $anga' dan dan sa#un sa#un 11. 11. "and "anduk uk man mandi di 12. asla% b. Sa!ana medis 1. aki aki ins' ins'!u !ume men' n' s'e! s'e!il il a. Sa!u Sa!ung ng 'ang 'angan an s'e! s'e!il il #. Sa!ung 'angan #e!si$ #e!si$ *. Sa'u du duk s' s'e!il d. Sa'u duk enes' enes'!a'e !a'ed d duk duk dengan dengan lu#ang lu#ang di 'enga$n+a 'enga$n+a e. 4a!u 4a!u'a 'an n %em#e %em#e!s !si$ i$ an'i an'ise se%' %'i* i* . &a%as g. Pinse' $. &a'e' &a'e'e! e! semen' semen'a!a a!a a'au a'au mene'a mene'a% % i. S%ui S%ui'' +ang +ang 'ela 'ela$ $ #e!i #e!isi si la!u la!u'a 'an n aua auade des/ s/ai ai!! ma'a ma'ang ng un'u un'uk k meng mengem em#a #ang ngka kan n #alo #alon n %ada %ada ka'e ka'e'e 'e! ! mene'a%. Pro Prosedu sedurr T Teetap 1. Mem% Mem%e! e!si sia% a%ka kan n ala' ala'.. 2. Men+a Men+a%a %a dan meng mengu*a u*a%ka %kan n salam salam ke%ad ke%adaa %asien %asien.. . Men,el Men,elask askan an %!osed %!osedu! u! %ada %ada klien klien
5#
3. Men,aga %!ivasi klien. 5. ;u*i 'angan. 6. <'u! %osisi %asien. 7. Memasang selimu' mandi. 8. Pasang %e!lak %engalas dan %is%o'. 9. Menanggalkan %akaian #a-a$ %asien. 10. Memasang sa!ung 'angan sekali %akai. 11. Mem#e!si$kan #agian vulva dan %e!ineum. 12.
en$apa dan mengu0apkan salam kepada pasien# • Men+a%a %asien dengan sua!a lem#u' dan !ama$ sam#il mena'a% ma'a %asien. • Mengu*a%kan salam (selamat pagi / siang / sore / malam). • Mem%e!kenalkan di!i %eme!iksa: nama saya….saya yang bertugas hari ini…. Dengan •
sua!a lem#u' dan so%an. Menan+akan dengan so%an dan !ama$ 'en'ang iden'i'as klien (maaf Nama ibu siapa?…
•
Apa benar ini dengan ibu?…Alamat ibu di mana?) Menan+akan keadaan klien saa' ini) se!'a kelu$an +ang di!asakan (Ibu bagaimana kadaannya hari ini?...Apa yang ibu rasakan sekarang?)
3
en+elaskan prosedur pada klien# •
•
4
Mem#e!i'a$u %!osedu! +ang akan dilakukan ”Ibu, saya akan akan menbantu ibu untuk buang air keil karena berhubung ibu masih sakit dan belum bisa untuk buang air keil seara normal, !adi nanti saya akan memasukkan selang ini ke dalam alat kemaluan ibu, supaya ibu bisa buang air keil lagi”. Memin'a %e!se'u,uan da!i klien ” bagaimana apakah ibu bersedia?”
Cu0i tangan# • Menem%a'kan di!i #e!di!i di de%an -as'ael dengan ,a!ak ku!ang le#i$ 15 *m. • Mem#uka ke!an ai! dengan 'angan +ang dominan dengan *a!a memu'a! ke!an ke a!a$ ki!i
•
a'au #e!la-anan a!a$ dengan ,a!um ,am. Mele'akkan kedua #ela$ 'angan di #a-a$ ai! ke!an dan 'angan diangka' ke a'as 90 0 se$ingga ai! mengali! dan mem#asa$i sam%ia siku siku 'angan di dalam -as'ael. Menekan 'u#e #o'ol sa#un *ai! #iasa dengan 'angan +ang dominan se#an+ak ml 2=
•
kali 'ekan a'au sa#un *ai! an'ise%'i* se#an+ak 1 ml 1 kali 'ekan dan 'angan +ang non dominan menam%ung lalu me!a'akan sa#un %ada kedua 'ela%ak 'angan dan menggosok se#an+ak 10 kali $ingga #e!#usa. Menggosok kedua 'ela%ak 'angan dilan,u'kan se sela=sela ,a!i #agian a'as dengan 'ela%ak
•
'angan ki!i se#an+ak 10 kali) lakukan $al +ang sama %ada %unggung 'angan ki!i. Menggosok %e!sendian ,a!i 'angan dengan menge%alkan 'angan kanan dan menggosok
•
•
%ada 'ela%ak 'angan ki!i dan dilakukan se#an+ak 10 kali.) lakukan $al +ang sama %ada %e!sendian ,a!i 'angan ki!i. Menggosok i#u ,a!i 'angan kanan dan a!ea seki'a!n+a dengan *a!a memu'a! dengan mengelilingi i#u ,a!i dengan menggunakan ,a!i=,a!i 'angan ki!i se#an+ak 10 kali) lakukan se*a!a #e!gan'ian %ada i#u ,a!i 'angan ki!i.
•
Menggosok ga!is 'angan kanan dengan u,ung ,a!i=,a!i 'angan ki!i sea!a$ #en'uk ga!is
•
'angan) lakukan se*a!a #e!gan'ian %ada 'angan ki!i. Menggosok %e!gelangan 'angan kanan dengan menggunakan 'ela%ak 'angan ki!i sam%ai dengan siku) lakukan $al +ang sama %ada %e!gelangan 'angan ki!i. Mem#ilas kedua 'angan di #a-a$ ai! mengali! dengan *a!a menegakkan kedua 'angan ke
•
a'as sam#il menggosok kedua 'ela%ak 'angan se*a!a #e!gan'ian se$ingga ai! mengali! dan mem#asa$i sam%ai siku siku #e!ada di dalam a'as -as'ael. Menu'u% ke!an #ila menggunakakn ke!an $andle maka 'u'u% ke!an dengan siku. ila
•
menggunakan ke!an %u'a! 'u'u% ke!an dengan 'angan dominan +ang dila%isi 'issue dan memu'a! ke!an 'e!se#u' kea !a$ kanan) memas'ikan ali!an ai! suda$ #e!$en'i dan mem#uang #ekas 'issue ke 'em%a' sam%a$ ke!ing. Menge!ingkan 'angan ) #ila menggunakan mesin %enge!ing 'ada$kan kedua 'angan di
•
#a-a$ mesin. Jaga aga! kedua 'angan 'idak men+en'u$ %e!mukaan mesin. ila menggunakan 'issue ke!ingkan se*a!a si!kule! %ada 'ela%ak 'angan ) sam%ai siku %ada 'ela%ak 'angan) dan lakukan se*a!a #e!gan'ian. uang 'issue %ada 'em%a' sam%a$ non medis. 5
Atur posisi pasien# an'u %asien %ada %osisi do!sal !e*um#en' 'elen'ang dengan kaki leksi. Min'a %asien un'uk me!ilekskan %a$an+a se$ingga memuda$kan !o'asi eks'e!nal. Jika %asien 'idak da%a' menga#duksi 'ungkain+a %ada sendi %inggul misaln+a a'!i'is sendi) #a!ingkan %asien %ada %osisi mi!ing Sims dengan 'ungkai a'as leksi %ada lu'u' dan %inggul dengan 'u,uan mem#e!ikan kemuda$an akses %ada s'!uk'u! %e!inel dan memuda$kan eek'ivi'as ke!,a.
6
emasang selimut mandi# • Mem#e!i'a$ukan ke%ada %asien ,ika ki'a akan menggan'i selimu' %asien dengan selimu'
•
mandi ("permisi ibu…terlebih dahulu saya akan mengganti selimut ibu dengan selimut mandi…supaya nanti saat dilakukan tindakan selimut ibu tidak kotor”). Menggan'i selimu' klien dengan selimu' mandi) selimu' mandi di!a%ikan 'e!le#i$ da$ulu
•
dengan *a!a mena!ik selimu' +ang 'e!'indi$ 'u#u$ %asien dan an'a!a u,ung a'as 'e%i selimu' dan u,ung #a-a$ 'e%i selimu' di'a!ik dan di!a%ikan. Menggan'i selimu' %asien dengan selimu' mandi dengan *a!a: menggan'i selimu' mandi +ang suda$ dili%a' %e!segi %an,ang kemudian mele'akkan selimu' mandi di a'as 'e%i #agian a'as selimu' %asien dan meli%a' kedua sisi u,ung selimu' mandi men,adi dua dan sisi #agian #a-a$ selimu' di%egang kemudian memegang #agian 'e%i a'as selimu' %asien) dan sa'ukan dengan 'e%i li%a'an #agian #a-a$ selimu' mnadi %asien) kemudian 'a!ik ke#a-a$ se*a!a %elan=%elan selimu' %asien dan do!ong ke #a-a$ sam%ai selimu' mandi +ang menggan'ikan selimu' %asien.
7
Pasang perlak pengalas dan pispot# • Memin'a %e!se'u,uan ke%ada %asien un'uk memasang %e!lak %engalas dan %is%o'
•
("permisi ibu…saya akan memasang perlak pengalas dan pispot ini tapi sebelumnya saya akan membantu mengangkat bokong ibu, apakah ibu bersedia?”) <%a#ila %asien %aasien #isa mengangka' #okongn+a sendi!i maka min'ala$ %asien un'uk
•
mengangka' #okongn+a. <%a#ila %asien 'idak da%a' mengangka' #okongn+a sendi!i maka %e'ugas mem#an'u
•
mengangka' #okong %asien dengan *a!a 'angan ki!i %e'ugas #e!ada di #a-a$ %unggung %asien dan mengangka'n+a se*a!a %e!la$an) kaki %asien mena%ak %ada 'em%a' 'idu!. Mem#uka gulungan %e!lak %engalas dengan menggunakan 'angan kanan) dan
•
menem%a'kan gulungan %e!lak 'e%a' #e!ada di #a-a$ #okong %asien dengan *a!a menggulungkan %e!lak %engalas se*a!a %e!la$an=la$an menggunakan 'angan kanan dan mem#ukan+a da!i sam%ing kanan %asien sam%ai masuk sam%ing ki!i %asien kemudian memas'ikan kem#ali %e!lak %engalas suda$ 'e%a' #e!ada di #a-a$ #okong %asien dengan %osisi meman,ang sam%ai #a-a$ %e!'enga$an %a$a klien. 4e'akkan %is%o' di #a-a$ #okong %asien dengan *a!a angka' #okong %asien a%a#ila dia 'idak mam%u mengangka' #okongn+a sendi!i 'a%i) a%a#ila %asien mam%u mengangka' #okongn+a sendi!i min'a %asien un'uk mengangka' #okongn+a) kemudian le'akkan %is%o' se*a!a mem#u,u! di #a-a$ #okong %asien.
8
enanggalkan pakaian "aa% pasien# Memin'a %e!se'u,uan da!i %asien un'uk mele%askan *elana ("permisi apakah ibu bersedia
untuk melepaskan elana ba#ah anda?”). <%a#ila %asien da%a' mele%askan *elanan+a sendi!i maka min'a %asien un'uk mele%askan *elanan+a dan %e'ugas mem#an'u meleakkan *elanan+a 'e!se#u' %ada 'em%a' +ang sesuai dengan %e!min'aan %asien. <%a#ila %asien 'idak da%a' mele%askan *elanan+a sendi!i maka %e'ugas mem#an'u
mele%askan *elana %asien dengan *a!a memasukkan kedua 'angan %e'ugas ke dalam selimu' mandi %asien da!i sisi sam%ing selimu' mandi dan memegang u,ung *elana dalam klien kemudian menga!a$kan ke #a-a$ se*a!a %elan=%elan dan memin'a %asien sediki' mengangka' #okongn+a. Jika suda$ sam%ai %e!gelangan kaki) min'a %asien un'uk sediki' mengangka' kakin+a un'uk mengelua!kan *elana dalam %asien. 9
emasang sarung tangan sekali pakai#
10
em"ersi%kan "agian 8ul8a dan perineum# 4akukan 'indakan vulva $+giene dengan *a!a 'anagn ki!i mem#uka vulva memakai ka%as su#lima' dan 'angan kanan men+i!am vulva dengan desinek'an.
11
Angkat pispot dan perlak pengalas# •
Min'a %asien un'uk mengangka' #okongn+a kemudian am#il %is%o') kemudian #e!i'a$u dan #an'u %asien un'uk mi!ing ke ki!i lalu %e!la$an am#il %e!lak dan %engalasn+a se#agian 'em%a'kan %ada sisi kanan %asien. e!i'a$u dan #an'u lagi %asien un'uk mi!ing ke kanan) lalu am#il sisa %e!lak dan %engalasn+a dan 'em%a'kan %ada 'em%a' #a,u ko'o! %asien.
12
elepas sarung tangan#
13
Cu0i tangan (li%at prosedur no 2)
14
emposisikan lampu# Posisikan lam%u men+ina!i a!ea %e!ineal. Jika menggunakan lam%u sen'e!) min'a %e!a-a' lain un'uk memegangn+a) un'uk memungkinkan iden'iikasi aku!a' dan visualisasi #aik %ada mea'us u!e'!a.
15
emasang sarung tangan steril# •
Mele'akkan sa!ung 'angan s'e!il %ada %e!mukaan +ang da'a! me,a dan %ada %osisi
•
ke'inggian +ang se,a,a! dengan %e!gelangan 'angan. Mem#uka #ungkus sa!ung 'angan dengan *a!a me!o#ekkemasan ke!'as sa!ungn'angan
•
dimulai %ada 'em%a' #e!'uliskan >'ea! $e!e/so#ek di sini? mengiku'i 'anda %ana$ dan ga!is %u'us=%u'us dan ,uga aga! 'idak 'e!kon'aminasi. Mengelua!kan sa!ung 'angan s'e!il +ang masi$ #e!la%is ke!'as dengan $a'i=$a'i dan 'idak
•
men+en'u$ sa!ung 'angan di dalamn+a) kemudian 'em%a'kan di a'as me,a sam#il menga'u! aga! %osisi ,a!i sa!ung 'angan menga!a$ ke de%an. ungkus kemasan lua! sa!ung 'angan 'adidi#uang ke 'em%a' sam%a$ non medis. Mem#uka li%a'an %ada ke!'as %em#ungkus +ang mela%isi sa!ung 'angan sam%ai
•
'e!#en'ang dengan 'idak men+en'u$ sa!ung 'angan di dalamn+a dan 'idak mengu#a$ %osisi sa!ung 'angan. Mengam#il sa!ung 'angan dominan dengan 'angan non dominan i#u ,a!i dan dua ,a!i
•
lainn+a memegang %ada #agian 'e%i manse') men+en'u$ $an+a %ada #agian %e!mukaan dalam sa!ung 'angan. Memasang sa!ung 'angan %ada 'angan dominan dengan %osisi 'ela%ak 'angan meng$ada%
•
ke a'as dan ,a!i=,a!i 'angan me!a%a') %as'ikan i#u ,a!i dan ,a!i=,a!i %ada %osisi +ang 'e%a' kemudian 'angan non dominan mena!ik dan mengen*engkan sa!ung 'angan) ,aga aga! sa!ung 'angan 'idak men+en'u$ #agian +ang 'idak s'e!il. Mengam#il sa!ung 'angan #e!iku'n+a dengan memasukkan em%a! ,a!i ke #a-a$ li%a'an
•
•
%ada #agian %e!gelangan sa!ung 'angan) dengan menggunakan 'angan +ang suda$ 'e!%asang sa!ung 'angan. Memasang sa!ung 'angan %ada 'angan non dominan dengan $a'i=$a'i dan memas'ikan i#u ,a!i dan ,a!i=,a!i %ada %osisi +ang 'e%a' kemudian mena!ik dan mengen*angkan sa!ung 'angan. Jangan #ia!kan ,a!i=,a!i dan i#u ,a!i 'angan +ang dominan men+en'u$ #agian 'angan non dominan +ang 'e!#uka. Pe!'a$ankan aga! sa!ung 'angan +ang suda$ 'e!%asang 'idak men+en'u$ #agian +ang 'idak s'e!il. Jika sa!ung 'angan keduan+a 'ela$ 'e!%asang) ,a!i=,a!i %ada kedua 'angan disilangkan sa'u dengan +ang lain se%e!'i sedang #e!doa.
16
emasang duk steril dan duk steril fenestrated #
17
eletakkan "aki instrument steril# 4e'akkan #aki ins'!umen' s'e!il #ese!'a isin+a di a'as duk s'e!il dian'a!a %a$a %asien un'uk memungkinkan kemuda$an akses %ada %e!ala'an selama %emasangan ka'e'e!.
18
em"erikan pelumas atau +eli pada u+ung kateter# •
e!ikan %elumas %ada dasa! u,ung ka'e'e! 2)5=5 *m. Dengan 'angan nondominan) se*a!a $a'i=$a'i !egangkan la#ia un'uk %ema,anan sem%u!na
•
mea'us u!e'!a . Pe!'a$ankan 'angan nondominan %ada %osisi ini Dengan 'angan dominan) am#il ka%as dengan %inse' dan #e!si$kan a!ea %e!ineal) usa%
•
da!i de%an ke #elakang ) da!i kli'o!is ke anus. @unakan #ola ka%as #e!si$ #a!u un'uk se'ia% usa%an) se%an,ang deka' li%a'an la#ia) se%an,ang a!ea +ang ,au$ da!i li%a'an la#ia) dan %ada mea'us. 19
emasukkan kateter ke dalam ori&i0ium uretra# •
•
•
Dengan 'angan dominan) am#il ka'e'e! ku!ang le#i$ 7)5=10 *m dan da!i u,ungn+a. 4e'akkan u,ung ka'e'e! %ada -ada$ %enam%ungan u!ine. Min'a %asien un'uk meng$inda!i menge,an dengan *a!a mena!ik na%as dalam dan dengan %e!la$an memasukkan ka'e'e! melalui mea'us. Do!ong ka'e'e! ku!ang le#i$ 5=7)5 *m) a'au sam%ai u!ine mengali! kelua! %ada u,ung ka'e'e! kemudian do!ong ka'e'e! se,au$ 5 *m lagi.
20
Isi "alon dengan 0airan a9uades Isi #alon dengan *ai!an auades a'au se,enisn+a) gunakakn s%ui' un'uk +ang di%asang 'e'a% dan #ila 'idak di%asang 'e'a%) 'a!ik kem#ali sam#il min'a %asien un'uk na%as dalam.
,*
Sam"ung kateter dengan urobag dan &iksasi keara% samping#
,,
erapikan pasien • Mem#an'u %asien un'uk menge'u! %osisi +ang menu!u' %asien %aling n+aman. • Memasang %akaian #a-a$ %asien. • Menggan'i selimu' mandi dengan selimu' %asien. • I#u…seka!ang %emasangan ka'e'!n+a suda$ selesai) i#u suda$ #isa kem#ali ke %osisi i#u
se%e!'i semula.. ,.
erapikan peralatan# Mem#e!eskan %e!ala'an +ai'u mem#uang sam%a$ %ada 'em%a'n+a dan sesuai dengan ,enis sam%a$n+a se!'a mndesinek'an %e!ala'an.
,1
4erpamitan dan mengu0apkan terima kasi% •
e!i'a$u %asien #a$-a 'indakan suda$ selesai 'an+akan %ada %asien adaka$ kelu$an se'ela$ di%asang ka'e'e!..(" ibu…adakah yang bisa saya bantu lagi?)…menan+akan !es%on %asien se'ela$ silakukan 'indakan…("ibu bagaimana perasaannya setelah dilakukan tindakan tadi??)… ,ika 'idak ada memin'a iAin un'uk meninggalkan !uangan… (ibu..sekarang saya permisi untuk melan!utkan tugas saya yang lain, apabila misalkan ibu ada perlu ibu bisa meminta tolongkeluarganya untuk memanggil saya, baik ibu saya permisi selamat pagi / siang/ sore/malam,semoga epat sembuh”).
,2
elepas sarung tangan
,3
Cu0i tangan (tek%nik seperti langka% pada no# 2)
,5
elakukan dokumentasi atau men0atat %asil $ang tela% dilakukan#
Men*a'a' $a!i) 'anggal) ,am)) 'indakan dan $asil 'indakan. Tanda 'angan nama 'e!ang ) ,ika %e!lu #u#u$kakn s'em%el.
:#
SOP Terkait SOP *u*i 'angan SOP %emasangan sko!' SOP maske!
