LAPORAN PRAKTIKUM MIKROBIOLOGI FARMASI
PEWA PEWARNAAN DIFERENSIAL Senin, 3 Maret 2015 Kelomo! I" Senin, P#!#l 13$00 % 1&$00 'IB
Nama
NPM
Rai((a )*i A$
2&0110130155
LABORATORIUM MIKROBIOLOGI FARMASI FAKULTAS FARMASI UNI"+RSITAS PA)A)ARAN 2015 Nilai
TT)
-).i/a -+man#ella -P#(aita
PEWARNAAN GRAM
1$ T##an Menamati #a !elomo! 4a!teri /ait# Gram positif an Gram negatif , enan men#na!an ro(e#r e*arnaan Gram, mema.ami (etia lan!a. an rea!(irea!(i !imia /an terai alam ro(e#r ter(e4#t$ 2$ Prin(i 1 Te!ni! A(eti( Te!ni! a(eti( aala. ro(e( tana !ontamina(i #nt#! menamin reara(i 4e4a( ari mi!ro4a !ontaminan$ Te!ni! a(eti6 i#na!an (eanan er6o4aan 4erlan(#n 4ai! alat, 4a.an, lin!#nan (e!itar ma##n ra!ti!an$ Unt#! alat an 4a.an aat itera!an metoe (terili(a(i$
2 Pe*arnaan )i7eren(ial Pe*arnaan )i7eren(ial aala. te!ni! e*arnaan /an ila!#!an #nt#! meneta.#i ere4eaan antara (el(el ari tiatia mi!ro4a$ Pe*arnaan i7eren(ial men#na!an #a e*arna ata# le4i.$
3 I!atan Ion Pe*arnaan 4a!teri ia(ar!an ata( aan/a i!atan ion antara !omonen (el#ler ari 4a!teri enan (en/a*a a!ti7 ari e*arnaan /an i(e4#t !romoen$ Terai i!atan ion !arena aan/a m#atan li(tri! 4ai! aa !omonen (el#ler ma##n aa e*arnaan$ Ber(ar!an aan/a m#atan ini ma!a aat i4ea!an e*arna a(am an e*arna 4a(a$
8 A4(or(i A4(or(i ata# en/eraan, alam !imia, aala. (#at# 7enomena 7i(i! ata# !imia*i ata# (#at# ro(e( (e*a!t# atom, mole!#l, ata# ion mema(#!i (#at# 7a(e lim4a! -4#l! lain /an 4i(a 4er#a a(, 6airan, ata##n aatan$
3$ Teori )a(ar Mi!roorani(me /an aa i alam ini mem#n/ai mor7oloi, (tr#!t#r an (i7at(i7at /an !.a(, 4eit# #la enan 4a!teri$ Ba!teri 4er#!#ran (anat !e6il an tii( (e.ina (#!ar ili.at (tr#!t#r t#4#.n/a *ala##n enan 4ant#an mi!ro(!o$ Mi!ro4a (#lit ili.at enan 6a.a/a !arena tia! mena(or4(i ata# mem4ia(!an 6a.a/a$ Ba!teri /an .i# .amir tia! 4er*arna an !ontra( enan air, imana (el(el 4a!teri ter(e4#t i(#(en(i!an$ Ala(an inila. /an men/e4a4!an 9at *arna i#na!an #nt#! me*arnai mi!roorani(me$ :at *arna mena(or4(i an mem4ia(!an 6a.a/a (e.ina !ontra( mi!ro4a enan (e!elilinn/a aat itin!at!an$ Pen#naan 9at *arna mem#n!in!an enamatan (tr#!#r (eerti (ora, 7laela, an 4a.an in!l#(i /n menan#n 9at ati an ran#la 7o(7at -+ntan, 2003$ Pe*arnaan Gram ata# metoe Gram aala. (#at# metoe emiri( #nt#! mem4ea!an (e(ie( 4a!teri menai #a !elomo! 4e(ar, /a!ni ram o(iti7 an ram neati7, 4era(ar!an (i7at !imia an 7i(i! inin (el mere!a$ Metoe ini i4eri nama 4era(ar!an enem#n/a, ilm#*an )enmar!, ;an( <.ri(tian Gram -1=53%1>3= /an menem4an!an te!ni! ini aa ta.#n 1==8 #nt#! mem4ea!an antara ne#mo!o!#( an 4a!teri Kle4(iella ne#moniae -Le(tari, Rina, 2013$ Pe*arnaan ram ini 4er#na #nt#! men!la(i7i!a(i!an !e#a tie 4a!teri ini 4era(ar!an er4eaan (tr#!t#r inin (el, /ait#? a$ Ba!teri Gram Neati7 Ba!teri ram neati@e aala. 4a!teri /an tia! memerta.an!an 9at *arna metil #n# aa metoe e*arnaan Gram$ Ba!teri ram o(iti7 a!an memerta.an!an *arna #n# ela (etela. i6#6i enan al6o.ol, (ementara 4a!teri ram neati@e tia!$
4$ Ba!teri Gram Po(iti7 Ba!teri ram o(iti7 aala. 4a!teri /an memerta.an!an 9at *arna metil #n# (e*a!t# ro(e( e*arnaan Gram$ Ba!teri eni( ini a!an 4er*arna 4ir# ata# #n# i 4a*a. mi!ro(!o, (ean!an 4a!teri ram neati@e a!an 4er*arna mera.
m#a$ Per4eaan !la(i7i!a(i antara !e#a eni( 4a!teri ini ter#tama ia(ar!an aa er4eaan (tr#!t#r inin (el 4a!teri -Ait/a,2010$ Ba!teri ram neati7 memili!i 3 lai(an inin (el$ Lai(an terl#ar /ait# lioo(a!aria -lii !em#n!inan ter6#6i ole. al!o.ol, (e.ina aa (aat i*arnai enan (a7ranin7#6.(in a!an 4er*arna mera.$ Ba!teri ram o(iti7 memili!i (elai( inin (el 4er#a etioli!an /an te4al$ Setela. e*arnaan enan !ri(tal @iolet, oriori inin (el men/emit a!i4at e!olori(a(i ole. al!o.ol (e.ina inin (el teta mena.an *arna 4ir# -Fitria, 200>$ Sel 4a!teri ram o(iti7 m#n!in a!an tama! mera. i!a *a!t# e!olori(a(i terlal# lama$ Sean!an 4a!teri ram neati7 a!an tama! #n# 4ila *a!t# e!olori(a(i terlal# ene! -Fitria, 200>$ )alam e*arnaan ram ierl#!an emat reaen /ait# ? •
:at *arna #tama -@iolet !ri(tal
•
Moran -lar#tan Ioin /ait# (en/a*a /an i#na!an #nt#! meninten(i7!an *arna #tama$
•
Pen6#6i el#nt#r 9at *arna -al6o.ol a(eton /ait# (ol@en orani6 /an i#na!an #ant#! mel#nt#r!an 9at *arna #tama$
•
:at *arna !e#a 6at en#t# -(a7ranin i#na!an #nt#! me*arnai !em4ali (el(el /an tela. !e.ilanan 6at #tama (etela. erla!#an ena al6o.ol$ -Le(tari, Rina, 2013$
Fa!tor7a!tor lain /an aat, menim4#l!an !eraaman aa rea!(i Gram iala. ? 1 Pela!(anaan 7i!(a(i ana( ter.aa ole(an Ole(an 4a!teri /an iana(!an (e6ara 4erle4i.an a!an men/e4a4!an e6a.n/a inin (el$ A!i4atn/a (el Gram o(iti7 a!an melea(!an e*arna rimer an menerima e*arna laninan$ 2 Keraatan (el aa ole(an$ Ole(an /anterlal# te4al a!an mem#6at le4i. lama ari ole(an enan
!eraatan (el normal$ 3 Kon(entra(i an #m#r reaen /an i#na!an$ 8 Si7at, !on(entra(i an #mla. em#6at /an ia!ai$ Se4aai em#6at, al!o.ol >5 4e!Cra alin lam4at an a(eton alin 6eat$ Um#mn/a i#na!an 6am#ran al!o.ol >5 an a(eton -l ? 1$ 5 Seara. 4ia!an$ Seara. 4ia!an meli#ti #m#r 4ia!an (erta ; mei#m temat 4a!teri t#m4#.$ Um#mn/a rea!(i Gram men#na!an 4ia!an 4er#m#r 1=28 am$ Bia!an Gram o(iti7 /an le4i. t#a -ter#tama 4ila (#a. a#toli(i( alam mei#m a(am, (erin!ali mem4eri!an rea!(i Gram o(iti7 ata# Gram @aria4el -6am#ran Gram o(iti7 an Gram neati7$ ;al ter(e4#t ia!i4at!an er#4a.an ermea4ilita( inin (el aa 4ia!an t#a$ Tetai 4a!teri Gram neati7 tia! terenar#. ole. #m#r ata# mei#m /an i#na!an$ anan ier(oal!an teramatin/a 4e4eraa (el Gram neati7 alam (#at# rearat (el Gram o(iti7 -S#li(tianin(i.$ Milana, Tiana, !!$,2015$ 8$ Alat an Ba.an
8$1$ Alat •
Ba! e*arna
•
•
Ka6a o4/e!
•
Kaa(
•
Kerta( (arin
•
Mi!ro(!o
•
O(e
•
Pem4a!ar (irt#(
•
Ta4#n Rea!(i
8$2$ Ba.an
•
Al!o.ol
•
AD#ae(t
•
F#6.(in
•
Kar4ol entian @iolet
•
L#ol
•
Metilen 4l#e
•
Min/a! emer(i
•
S#(en(i Ba!teri
8$3$ Gam4ar Alat
Mi!ro(!o
!a6a o4/e!
o(e
!aa(
em4a!ar (irit#(
!erta( (arin
Ta4#n Rea!(i
5$ Pro(e#r Pertama, !a6a o4/e! i4er(i.!an enan al!o.ol lal# (#(en(i 4a!teri iole(!an enan o(e aa 4aian /an tela. itanai aa !a6a o4/e!$ Ka6a o4/e! i7i!(a(i iata( (irit#($ !a6a o4/e! ileta!!an i ata( 4a! e*arna$
Kem#ian, ole(an 4a!teri enan ienani e*arna !ar4ol entian @iolet -e*arna rimer (elama 1 menit, lal# 9at *arna /an 4erle4i. i4#an, i4ila( enan air (#lin$ Ke#a, ole(an ienani enan l#ol (elama 2 menit, l#ol i4#an /an 4erle4i. lal# i4ila( enan air (#lin$ Ole((an i6#6i enan em#6at al!o.ol >5 (e4an/a! (at# tete(, lal# i4ila( enan air (#lin$ Tera!.ir, ole(an ienani enan e*arna taninan 7#!(in -(e!#ner (elama 30 eti!, *arna /an 4erle4i. i4#an an i4ila( enan air (#lin lal# i!erin!an enan !erta( (arin$ Kem#ian, tele(!an (ei!it min/a! emer(i aa rearat$ Prearat i!erin!an enan !erta( (arin, lal# min/a! emer(i it#an!an #nt#! meli.at rearat enan mi!ro(!o$ ;a(il iamati an iam4ar$ &$ ;a(il Penamatan
E$ Pem4a.a(an Paa ra!ti!#m !ali ini, ila!#!an e*arnaan i77eren(ial, /ait# e*arnaan ram$ Pe*arnaan ram ila!#!an #nt#! menamati !elomo! 4a!teri ram neati7 an ram o(iti7$ Pe*arnaan ini ia(ar!an aa te4al ata# tii(n/a
lai(an etioli!an i inin (el an 4an/a! (ei!itn/a lai(an lema! aa mem4ran (el 4a!teri$ Kelomo! 4a!teri 4era(ar!an e*arnaan ram i4ai menai #a /ait# ram o(iti7 an ram neati7$ Ba!teri ram o(iti7 memili!i inin (el /an te4al an mem4ran (el (elai($ Sean!an 4a!tri ram neati7 mem#n/ai inin (el tii( /an 4eraa i antara #a lai( mem4ran (el Pertama, ila!#!an em4#atan ole(an 4a!teri enan (amel (#(en(i$ Ka6a o4/e! .ar#( i(terili(a(i enan al!o.ol .ina 4er(i. (erta 4e4a( lema! aar tia! aa !ontaminan /an menan# .a(il e*arnaan$ S#(en(i 4a!teri /an 4eraa alam ta4#n rea!(i i!o6o! terle4i. a.#l# aar 4a!teri /an aa i alamnn/a merata, lal# iole(!an (e6ara merata men#na!an o(e !e aera. /an tela. itanai aa !a6a o4/e!$ Saat enam4ilan (amel, o(e .ar#( i(terili(a(i enan 6ara i4a!ar .ina 4eriar !em#ian it#n# .ina inin i e!at ai$ Beit# #a aera. ata( ta4#n rea!(i (e4el#m an (e(#a. it#t# .ar#( i7i!(a(i aar tia! terai !ontamina(i !e alam (amel$ Ka6a O4/e! i7i!(a(i enan ile*at!an iata( em4a!ar (irit#( #nt#! mele!at!an 4a!teri enan !a6a o4/e!$ Ke#a, ro(e( e*arnaan ram aat im#lai$ Ka6a o4/e! ienani enan !ar4ol entian @iolet iata( 4a! e*arna an it#n# (elama (at# menit aar e*arna aat mere(a an mele!at (em#rna aa inin (el$ Kar4ol entian @iolet mer#a!an reaen /an 4er*arna #n#$ Reaen ini mer#a!an e*arna rimer -#tama /an a!an mem4eri!an *arna aa 4a!teri taret$ Kar4ol entian @iolet 4er(i7at 4a(a (e.ina mam# 4eri!atan enan (el mi!roorani(me /an 4er(i7at a(am$ )enan erla!#an (eerti it#, (el mi!roorani(me /an tran(aran a!an terli.at 4er*arna -#n#$ Setela. it#, e*arna /an 4erle4i. i4#an !e alam 4a! e*arna$ Ka6a o4/e! i4ila( enan aD#ae(t (e6ara erla.anla.an aar aera. ole(an 4a!teri tia! i!#t ter6#6i$ em4ila(an ini 4ert##an #nt#! men#rani !ele4i.an (etia 9at *arna /an (ean i4eri!an$ Kem#ian, !a6a o4/e! ienani enan l#ol an it#n# (elama #a menit$ L#ol mer#a!an :at emante! -mordant , /ait# e*arna /an 4er7#n(i mem7i!(a(i e*arna rimer /an i(era mi!roorani(me taret ata#
meninten(i7!an *arna #tama$ :at ter(e4#t 4er7#n(i #nt#! menam4a. a/a a4#n, imana .a(il rea!(i antara (el an 9at *arna iena!an ole. emante! menai re(iitat 4er4#lir4#lir 4e(ar (e.ina tia! m#n!in !el#ar melal#i oriori inin (el an memer!#at eni!atan *arna ole. 4a!teri$ L#ol /an itete(!an iiam!an (elama 1 menit 4ert##an aar eni!atan *arna ole. 4a!teri menai (ema!in le4i. !#at$ Pe*arna /an 4erle4i. i4#an !e alam 4a! e*arna$ Ka6a o4/e! i4ila( enan aD#ae(t (e6ara erla.anla.an$ Selan#tn/a, al!o.ol >5 itete(!an i ata( !a6a o4/e! ter(e4#t !em#ian iiam!an (elama 1030 eti!$ Setela. it#, !a6a o4e! i4ila( enan air .ina *arnan/a .ilan$ Al!o.ol >5 mer#a!an (ol@en orani! /an 4er7#n(i #nt#! mem4ila( -men6#6i ata# mel#nt#r!an !ele4i.an 9at *arna aa (el 4a!teri$ Ter6#6i tia!n/a *arna a(ar terant#n aa !omo(i(i inin (el, 4ila !omonen inin (el !#at meni!at *arna, ma!a *arna tia! a!an ter6#6i (ean!an 4ila !omonen inin (el tia! !#at meni!at *arna a(ar, ma!a *arna a!an ter6#6i$ Pem4erian al!o.ol aa ene6atan ini aat mena!i4at!an terain/a #a !em#n!inan /ait# 4a!teri a!an teta 4er*arna #n# ata# 4a!teri menai tia! 4er*arna$ Pem4erian al!o.ol >& #a men/e4a4!an tere!(tra!(i lii (e.ina memer4e(ar ermea4ilita( inin (el$ Ka6a o4/e! !em4ali i4ila( lai enan aD#ae(t$ Selan#tn/a !a6a o4/e! ienani ole. e*arna (e!#ner -taninan, /ait# 7#6.(in (elama 30 eti!$ Pe*arna ini 4er7#n(i #nt#! me*arnai !em4ali (el(el /an tela. !e.ilanan e*arna #tama (etela. erla!#an enan al!o.ol$ Pe*arna 7#6.(in ma(#! !e alam (el an men/e4a4!an (el menai 4er*arna mera. -in! aa 4a!teri ram neati7 (ean!an aa 4a!teri ram o(iti7 inin (eln/a tere.ira(i enan erla!#an al!o.ol, e*arna 7#6.(in tia! aat ma(#! (e.ina (el 4er*arna #n#$ )enan !ata lain, (a7ranin mem4eri!an *arna aa mi!roorani(me non taret (erta men.a4i(!an (i(a(i(a 6at ata# e*arna$ Kem#ian, !a6a o4/e! i4ila( enan aD#ae(t an i!erin!an enan !erta( (arin$ Pen#naan !erta( (arin #a .ar#( (e6ara erla.anla.an aar aera. ole(an 4a!teri tia! .ilan ter!i!i( ole. !erta( (arin$ Lal#, itete(i min/a! emer(i aar o4e! /an iamati aat terli.at le4i. ela($ Min/a! imer(i
memili!i ine!( re7ra!(i /an tini i4anin!an enan air ata# #ara (e.ina o4e! /an iamati aat terli.at le4i. ela( i4anin!an enan tana min/a! imer(i$ Pem4erian reaen ata# e*arna /an 4eranti ari (at# e*arna !e e*arna lain enan *a!t# /an tela. itent#!an i(e4a4!an !arena 9at9at *arna ter(e4#t aat 4eri!atan enan !omonen inin (el 4a!teri alam *a!t# (in!at$ Karena it#la. rentan *a!t# em4erian 9at *arna /an (at# !e /an lainn/a tia! lama (e.ina ro(e( ienti7i!a(i 4a!teri 4erlan(#n 6eat$ )ari .a(il enamatan, iaat!an #a !elomo!, /ait# 4a!teri ram o(iti7 /an 4er4ent#! 4#lat /an 4er!oloni an 4er4ent#! (eerti 4#a. an#r, staphylococcus aureus an ram neati7 /an 4er4ent#! 4atan, escherichia coli$ Per4eaan re(on ter.aa me!ani(me e*arnaan ram aa 4a!teri aala. ia(ar!an aa (tr#!t#r an !omo(i(i inin (el 4a!teri$ Ba!teri ram o(iti7 menan#n rotein an ram neati7 menan#n lema! alam er(enta(i le4i. tini an inin (eln/a tii($ Ba!teri ram o(iti7 men.a(il!an *arna #n#$ Ba!teri ini a!an memerta.an!an e*arna rimern/a !arena e*arna ter(e4#t a!an terera !e alam inin (el enan etioli!an /an te4al$ Komle!( 9at l#ol tereran!a antara inin (el an mem4ran (itola(ma orani(me ram o(iti7$ )inin (el /an te4al aa 4a!teri Gram o(iti7 a!an men/#(#t ole. em4ila(an al!o.ol -tere.ira(i, (e.ina oriori inin (el men#t# an men6ea. lar#tn/a !omle!( e*arna rimer aa (aat em#6atan$ Sean!an, 4a!teri ram neati7 tia! aat memerta.an!an e*arna rimern/a (e.ina a!an men.a(il!an *arna ari e*arna taninann/a, /ait# mera. -in!$ )inin (el Gram neati7 menan#n 4an/a! lii, /an aa #m#mn/a lar#t alam al!o.ol$ Lar#tn/a lii a!an memer4e(ar oriori inin (el an men/e4a4!an ro(e( em#6atan 4erlan(#n le4i. 6eat (e.ina e*arna rimer tia! terera !e alam (el an ter6#6i ole. al!o.ol$ Be4eraa 7a!tor !e(ala.an aa ra!ti!#m /an men/e4a4!an (#litn/a menamati rearat ole(an 4a!teri enan mi!ro(!o antara lain em4erian 9at
*arna /an 4erle4i.an (e.ina (el 4a!teri tia! tama!, !#ran ma!(imaln/a alam ro(e( 7i!(a(i (e.ina ma(i. aa 4a!teri /an 4el#m mati, an 7a!tor /an lain aala. aa ro(e( en6#6ian terlal# era( alam mem4ila( 9at *arna enan air (e.ina aat men/e4a4!an 4a!teri lar#t ter4a*a air$ =$ Ke(im#lan )aat ia.ami ro(e( e*arnaan ram an iamati #a !elomo! 4a!teri, /ait# 4a!teri ram o(iti7 /an 4er4ent#! 4#lat /an 4er!oloni 4er4ent#! (eerti 4#a. an#r an 4er*arna #n# aala. staphylococcus aureus an ram neati7 /an 4er4ent#! 4atan an 4er*arna mera. -in! aala. escherichia coli.
)a7tar P#(ta!a Ait/a$2010$ Teknik Pewarnaan Bakteri. Ter(eia online i .tt?m#(.o77ait/a$6o$i 201001te!ni!e*arnaan4a!teri$.tml -ia!(e( E Maret 2015$ +ntan, I$ 2003$ Mikrobiologi dan Parasitologi untuk Akademi Keperawatan$ Ban#n? $ Fitria, Ba/#$ 200>$ Pewarnaan Gram (Gram positif dan Gram egatif!. Ter(eia inline i .tt?4io4a!teri$6o$i200>0&0EEe*arnaanram ramo(iti7anramneati7 -ia!(e( E Maret 2015$ Le(tari, Rina$2013$ Pewarnaan "ederhana# egatif# Kapsul dan Gram, ter(eia online i .tt?rina/arina$#n$497ile(mi!ro4ioloie*arnaan$7 -ia!(e( E Maret 2015$
S#li(tianin(i.$ Milana, Tiana, !!$2015$ P$%T% P&AKT'K%M M'K&B')G' *A"A&$ atinanor? Fa!#lta( Farma(i UNPA)