ISU KEMURUNGAN DALAM KALANGAN PELAJAR
1.0
Pengenalan
Kemur Kemurun unga gan n merupa merupaka kan n satu satu fenom fenomen ena a yang yang telah telah lama lama wujud wujud dan dan dialam dialamii oleh oleh keba kebany nyaka akan n manusi manusia a sama sama ada ada serius serius atau atau tidak tidak.. Kemur Kemurung ungan an adala adalah h masala masalah h psikolog psikologii yang yang serius serius tanpa tanpa mengira mengira had usia usia dan memerluk memerlukan an perhati perhatian an daripad daripada a pihak tertentu. tertentu. Menurut Dacey Dacey & Kenny (1997 (1997 dalam dalam See Ching Mey dan dan Lee Siew Siew, Siew, 2005) 2005),, kemur kemurun unga gan n boleh boleh dierti diertika kan n seba sebagai gai suatu suatu peras perasaa aan, n, sindr sindrom om atau atau peny penyak akit it klin klinik ikal al.. Kemu Kemuru rung ngan an juga juga meli melipu puti ti pera perasa saan an dan dan ting tingka kah h laku laku yang yang menunjuk menunjukkan kan bahawa bahawa individu individu tersebut tersebut putus putus harapan harapan dan mengala mengalami mi kesedih kesedihan an sehingga membawa kepada tingkah laku luar biasa serta keinginan membunuh diri (Weissman dan Paaykel, 1974). Hal ini disokong disokong oleh Ingersoll Ingersoll (1989 dalam See Ching Mey dan Lee Siew Siew, Siew, 2005) 2005) yang yang menyatak menyatakan an bahawa bahawa perasaan perasaan murung murung yang yang serius boleh berlanjutan sehingga membawa kepada akibat yang tidak diingini seperti membunuh diri atau penyakit mental yang lebih serius. Tambahan, Diyana Rose (2009) dala dalam m arti artike keln lnya ya yang ang bert bertaj ajuk uk “Kem “Kemur urun unga gan n Beri Beri Kesa Kesan n Kehi Kehidu dupa pan n Rema Remaja ja”” menyatakan, “Kem “Kemur urung ungan an adal adalah ah penya penyaki kitt yang yang cukup cukup berb berbah ahaya aya.. Ia mamp mampu u menyongsangkan menyongsangkan perspektif normal seseorang sehingga sehingga mengakibatka mengakibatkan n perubahan perubahan tingkah laku dan akhirnya mencederakan diri sendiri atau lebih teruk lagi - bunuh diri.”
Oleh Oleh itu, itu, berda berdasa sarka rkan n defin definis isii yang yang diber diberika ikan, n, kemur kemurun ungan gan dapat dapat dierti diertika kan n sebagai satu penyakit mental yang melibatkan gangguan dari segi emosi dan perasaan negatif seperti sedih sehingga menyebabkan seseorang bertingkah laku luar biasa serta negatif seperti membunuh diri.
1
2.0
Ulasan Isu
Kemurungan merupakan salah satu daripada gangguan emosi yang sering dihadapi oleh pelajar sekolah. Dr. Salmi Razali, Pakar Psikiatri Psikiatri dan Pensyarah Perubatan Kanan Fakulti Fakulti Perubata Perubatan n Universi Universiti ti Teknolog Teknologii Mara (UiTM) (UiTM) dalam dalam artikeln artikelnya ya yang yang bertaju bertajuk k “Mendalami Kesedihan Anak Remaja” (2007) telah menyatakan bahawa, “ Dianggarkan 2% orang kanak-kanak di sekolah rendah dan 4% hingga 8% orang remaja mengalami kemurungan. Di Malaysia, satu kajian terbaru oleh pensyarah dan pakar psikiatri Fakulti Perubat Perubatan an UiTM, UiTM, dari dari kalanga kalangan n 2,048 2,048 pelaja pelajarr dari beberapa beberapa sekola sekolah h menenga menengah h di bandar dan luar bandar di Selangor, didapati seramai 211 atau 10.3% orang pelajar mempunyai tanda-tanda kemurungan.”
Kerat Keratan an akhb akhbar ar bertar bertarikh ikh 10 Jun 2011 2011 (Azri (Azrina na Ahza Ahzan,2 n,201 011) 1) menun menunjuk jukka kan n bahawa masalah kemurungan dalam kalangan pelajar semakin parah dan meningkat. Dala Dalam m arti artike kell
yang ang
bert berta ajuk juk “1,7 “1,765 65 Pela Pelaja jarr Sakit akit Ment Mental al”” ini, ini, pen penulis ulis tela telah h
mengemuk mengemukakan akan data data jumlah jumlah pelajar pelajar yang yang dikesan dikesan mengalam mengalamii tanda-t tanda-tand anda a masalah masalah kesihatan kesihatan mental yang teruk. Lebih 27 peratus atau sekitar 1,765 daripada 6,540 orang pelajar pelajar dari enam buah sekolah sekolah menenga menengah h telah telah dikesan dikesan mengala mengalami mi tanda-ta tanda-tanda nda masalah masalah kesihat kesihatan an mental mental yang yang teruk teruk melalui melalui projek projek perintis perintis yang dikelola dikelolakan kan oleh oleh Majlis Penasihat Promosi Kesihatan Mental. Berikut merupakan data yang dikeluarkan melalui projek perintis tersebut : TAHAP KESIHATAN MENTAL Masalah tekanan yang teruk Tanda keresahan yang teruk Tanda kemurungan yang teruk JUMLAH
JUMLAH PELAJAR 313 1,118 340 1771
PERATUS (%) 4.8 17.1 5.2 27.1
Jadual 1 : Data Tahap Kesihatan Mental
Berdasarkan jadual di atas, jumlah pelajar yang mengalami tanda keresahan yang teruk lebih lebih ramai ramai iaitu iaitu 1,118 1,118 oran orang g atau atau 17.1 17.1 perat peratus. us. Pelaja Pelajarr yang yang menga mengalam lamii tanda tanda kemurungan yang teruk pula adalah seramai 340 orang atau 5.2 peratus, manakala pelajar yang mengalami masalah tekanan yang teruk pula adalah seramai 313 orang
2
2.0
Ulasan Isu
Kemurungan merupakan salah satu daripada gangguan emosi yang sering dihadapi oleh pelajar sekolah. Dr. Salmi Razali, Pakar Psikiatri Psikiatri dan Pensyarah Perubatan Kanan Fakulti Fakulti Perubata Perubatan n Universi Universiti ti Teknolog Teknologii Mara (UiTM) (UiTM) dalam dalam artikeln artikelnya ya yang yang bertaju bertajuk k “Mendalami Kesedihan Anak Remaja” (2007) telah menyatakan bahawa, “ Dianggarkan 2% orang kanak-kanak di sekolah rendah dan 4% hingga 8% orang remaja mengalami kemurungan. Di Malaysia, satu kajian terbaru oleh pensyarah dan pakar psikiatri Fakulti Perubat Perubatan an UiTM, UiTM, dari dari kalanga kalangan n 2,048 2,048 pelaja pelajarr dari beberapa beberapa sekola sekolah h menenga menengah h di bandar dan luar bandar di Selangor, didapati seramai 211 atau 10.3% orang pelajar mempunyai tanda-tanda kemurungan.”
Kerat Keratan an akhb akhbar ar bertar bertarikh ikh 10 Jun 2011 2011 (Azri (Azrina na Ahza Ahzan,2 n,201 011) 1) menun menunjuk jukka kan n bahawa masalah kemurungan dalam kalangan pelajar semakin parah dan meningkat. Dala Dalam m arti artike kell
yang ang
bert berta ajuk juk “1,7 “1,765 65 Pela Pelaja jarr Sakit akit Ment Mental al”” ini, ini, pen penulis ulis tela telah h
mengemuk mengemukakan akan data data jumlah jumlah pelajar pelajar yang yang dikesan dikesan mengalam mengalamii tanda-t tanda-tand anda a masalah masalah kesihatan kesihatan mental yang teruk. Lebih 27 peratus atau sekitar 1,765 daripada 6,540 orang pelajar pelajar dari enam buah sekolah sekolah menenga menengah h telah telah dikesan dikesan mengala mengalami mi tanda-ta tanda-tanda nda masalah masalah kesihat kesihatan an mental mental yang yang teruk teruk melalui melalui projek projek perintis perintis yang dikelola dikelolakan kan oleh oleh Majlis Penasihat Promosi Kesihatan Mental. Berikut merupakan data yang dikeluarkan melalui projek perintis tersebut : TAHAP KESIHATAN MENTAL Masalah tekanan yang teruk Tanda keresahan yang teruk Tanda kemurungan yang teruk JUMLAH
JUMLAH PELAJAR 313 1,118 340 1771
PERATUS (%) 4.8 17.1 5.2 27.1
Jadual 1 : Data Tahap Kesihatan Mental
Berdasarkan jadual di atas, jumlah pelajar yang mengalami tanda keresahan yang teruk lebih lebih ramai ramai iaitu iaitu 1,118 1,118 oran orang g atau atau 17.1 17.1 perat peratus. us. Pelaja Pelajarr yang yang menga mengalam lamii tanda tanda kemurungan yang teruk pula adalah seramai 340 orang atau 5.2 peratus, manakala pelajar yang mengalami masalah tekanan yang teruk pula adalah seramai 313 orang
2
atau 4.8 peratus. Ini menjadikan jumlah keseluruhan pelajar yang mengalami tanda masalah kesihatan mental adalah seramai 1771 orang atau 27.1 peratus. Melalui dapatan yang diperoleh daripada program perintis ini dan dapatan kajian yang dikemukan oleh pensyarah dan pakar psikiatri Fakulti Perubatan UiTM , jumlah pelajar yang mengalami tanda-tanda kemurungan semakin meningkat dari 211 orang pelajar pelajar ke 340 orang orang pelajar. pelajar. Kemurun Kemurungan gan dalam dalam kalangan kalangan pelajar sekolah sekolah dapat dapat dikesan apabila melibatkan beberapa simptom utama seperti : i.
kehila ilangan min mina at da dalam lam ak aktivit ivitii pe pembe mbelaj lajaran aran dan har hariian
ii.
gangguan ps psikomotor
iii.
keletihan dan kelesuan
iv.
kehilangan selera mak makan dan gangguan tidur
v.
tingkah laku anti sosial seperti lari dari rumah, bergaduh, tidak berpuas hati dan tingkah laku agresif yang lain
vi.
perasaan dan pemikiran untuk membunuh diri
vii.
kewujudan pe perasaan be bersalah da dan pu putus as asa.
( Beck,1967 dan Reynold,1984 dalam Osman Noor, 1998) Selain Selain itu, simptom simptom atau atau tanda-t tanda-tanda anda kemurun kemurungan gan kebiasa kebiasaanny annya a terbaha terbahagi gi kepada kepada empat aspek iaitu afektif, kognitif, tingkah laku dan fisiologi. Ciri utama bagi setiap aspek dapat diterangkan dalam jadual di bawah :
ASPEK Afektif Kognitif
CIRI UTAMA Sedih yang ang •
•
amat amat
meny enyeksaka akan
(Ra (Ramli, mli,
1990 990
dalam lam
Norasmawati, 2003). cenderung kepada persepsi negatif kepada diri sendiri, orang lain dan menganggap masa depan adalah gelap (Haji Bon,
Tingkah laku
•
2008 dalam Jamaludin Ramli et.al). selalu menangis, tidak bermaya, tindak balas yang berkurang, 3
rspon percakapan perlahan, hubungan dengan rakan sebaya tidak ramai, dan mengasingkan diri daripada perhubungan Fisiologi
•
sosial (Oster dan Caro, 1990 dalam Jeromeh, 2006). hilang selera makan sehingga menjejaskan berat badan dan mengalami masalah sembelit atau selera makan semakin meningkat.
Jadual 2 : Aspek dan ciri utama dalam simptom kemurungan
Di samping itu, terdapat individu yang mengalami kemurungan ini menunjukkan tanda-tanda seperti merasa khuatir semasa berinteraksi dengan orang lain. Mereka juga tidak berpuas hati terhadap sesuatu hubungan dan berasa tidak tenang apabila bersama dengan orang ramai terutamanya dalam bentuk kumpulan. Ada juga individu yang menghadapi kesukaran dalam interaksi sosial dan menjauhkan diri daripada orang lain. Sepertimana tanda-tanda yang telah dinyatakan oleh Beck, Shafer (1980 dalam Osman Noor, 1998) juga menyatakan bahawa walaupun tingkah laku membunuh diri jarang berlaku dalam kalangan pelajar yang mengalami kemurungan, namun mereka ini masih mempunyai ilham serta perasaan untuk mencederakan diri. Hal ini kerana mereka mengalami gangguan emosi teruk dan krisis disipilin yang teruk. Dalam rencana Utusan Online bertarikh 23 Februari 2010 ( Mohd. Shamsuriyadi Mamat, 2010) menyatakan bahawa Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) menganggarkan lebih dari sejuta manusia mati akibat membunuh diri dalam setahun. Ini membuktikan bahawa kemurungan bukanlah isu yang ringan, akan tetapi isu yang perlu diambil berat oleh semua pihak demi menjaga kesejahteraan negara dan melahirkan pelajar yang bukan sahaja sihat tubuh badan tetapi cerdas minda, mental dan otaknya.
4
3.0
Sebab/Punca Kemurungan
k i m i s e p i t i l a n o s r e P s s e r t S
Punca Kemurungan
i m o n o k E s i s i r K
k i t e n e G
l a i s o S
l a k i z i F
Dianggarkan dua daripada seratus (2%) orang kanak-kanak di sekolah rendah dan empat hingga 8 daripada seratus (4%-8%) orang remaja mengalami kemurungan .Di Malaysia, satu kajian terbaru oleh pensyarah dan pakar psikiatri Fakulti Perubatan UiTM di kalangan 2048 pelajar dari beberapa sekolah menengah di bandar dan luar bandar Selangor mendapati 211 (10.3%) pelajar mempunyai tanda-tanda kemurungan. Antara punca kemurungan ialah : 3.1
Stress – Tekanan merupakan faktor utama yang mempengaruhi
kadar kemurungan. Ini kerana mereka mengalami peristiwa kehidupan yang traumatik seperti konflik perceraian ibu bapa, kesedihan akibat kehilangan orang tersayang, berlaku peristiwa hitam, peperiksaan dan pelajar yang terdiri daripada keluarga yang mempunya sosioekonomi yang rendah. Berdasarkan kajian yang dijalankan oleh Paykel, (1969; dalam Weissman dan Paykel, 1974), sebanyak 25% daripada individu murung menyatakan bahawa mereka mengalami perpisahan atau kehilangan orang yang disayangi pada masa lalu.
Keadaan jiwa yang murung menunjukkan masalah kerunsingan,
kesedihan dan rasa diri tidak berguna. Ianya terjadi kerana pengaruh tekanan dari luar atau kerana kemunduran pada fungsi otak (Jokosuyono, 1980).
5
Faktor
3.2
sosial
–
Faktor
sosial
mengakibatkan kemurungan. Pelajar yang
dan
persekitaran
turut
tidak dapat menyesuaikan diri
dengan persekitaran sekolah dan rakan-rakan akan sentiasa memencilkan diri dan berasa tidak diterima. Pelajar menunjukkan ketidakupayaan diri mereka untuk bertindak balas dengan persekitaran. Mereka juga sentiasa menyepikan diri dan berfikiran negatif (Beck, 1993). Hal ini menyebabkan mereka tidak mampu menyesuaikan diri dengan persekitaran sama ada guru mahupun rakan sebaya. Tahap tekanan yang tidak dikawal boleh membawa kepada kesan yang lebih buruk kepada perkembangan hidup pelajar-pelajar. Ini kerana dianggarkan 121 juta penduduk dunia mengalami masalah kemurungan
dan
boleh
menjadi
penyakit
kedua
utama
penyebab
ketidakupayaan menjelang 2020.
3.3
Personaliti
Pesimik –
Teori
Kemurungan
Beck
(1974),
menjelaskan kemurungan berlaku kerana munculnya sifat-sifat negatif dalam diri individu. Pendapat ini disokong oleh pendapat Atkinson (1964), iaitu individu yang gagal dalam sesuatu usaha biasanya akan cenderung untuk mengandaikan dirinya tidak berupaya dan cenderung pula untuk lari daripada situasi yang sama. Keadaan ini akan mewujudkan suatu anjakan berturutan terhadap tingkah laku iaitu akan bersifat semakin menurun. Pelajar yang mempunyai personaliti ini mempunyai tahap keyakinan yang rendah. Mereka sentiasa
berfikiran negatif terhadap persekitaran. Contohnya, pelajar
berperasaan bahawa dirinya tidak disukai oleh semua orang dan dirinya terlalu banyak kekurangan. Lantas menyebabkan keupayaan diri dan tahap percaya diri yang rendah. Pelajar-pelajar seperti ini sering mengasingkan diri dan tidak akan melibatkan diri di dalam sebarang aktiviti. Pensyarah kanan Jabatan Perubatan Psikologi Pusat Perubatan Universiti Malaya (PPUM), Dr. Jesjeet Singh Gill berkata, cabaran sebenar dalam mengenal pasti kesakitan dan kemurungan ini ialah untuk mengatasi stigma yang berkait rapat dengan diagnosis dan rawatan penyakit tersebut.
6
"Kami mendapati para pesakit enggan mendapatkan rawatan kerana mereka bimbang akan dipulaukan. Mereka juga takut dipandang rendah di sekolah dan mereka yang menghidapi masalah ini masih dianggap sebagai mempunyai masalah emosi atau kurang keazaman ".
3.4
Genetik – Faktor genetik dan keturunan memainkan peranan
dalam mempengaruhi tahap kemurungan seseorang. Dr. Teck Hoe berkata, mengikut kajian, kejadian kemurungan di kalangan wanita adalah lebih tinggi berbanding lelaki dengan nisbah 2:1. "Antara sebabnya ialah perubahan peringkat hormon yang dialami wanita. Itu sebabnya, kemurungan berlaku ketika wanita mengalami peredaran haid. Keputusan kajian Reynolds dan Cloud, (1981); Weismann dan Klerman, (1977) menunjukkan bahawa pelajarpelajar perempuan lebih tinggi darjah kemurungannya daripada pelajar lelaki.Dari segi saintifiknya, penyelidikan mendapati kemurungan disebabkan ketidakseimbangan dua bahan kimia dalam otak dan badan iaitu serotonin dan noradrenalin. Serotonin ialah sejenis bahan kimia yang wujud dalam sistem saraf pusat dan perubahan paras serotonin dalam otak boleh mengubah mood seseorang. Begitu pun, kajian turut mendapati bahawa kemurungan boleh diwarisi yang bermaksud ia mempunyai hubung kait dengan faktor genetik.
3.5
Fizikal – Faktor fizikal juga memainkan faktor penting. Penyakit-
penyakit yang kronik khususnya seperti sakit jantung akan mengakibatkan seseorang itu mudah untuk berasa murung dan tertekan. Menurut Laporan Kesihatan Sedunia 1999 yang diterbitkan oleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO), kemurungan merupakan penyakit keempat paling ramai dihidapi di dunia yang boleh menimbulkan ketidakupayaan individu. Faktor ini merupakan punca yang kurang di alami oleh pelajar-pelajar kerana faktor usia yang masih muda menyebabkan hanya segelintir pelajar yang 7
mempunyai penyakit kronik dan ini merupakan kes yang terpencil. Namun begitu di dalam aspek yang berpunca daripada fizikal, terdapat juga pelajarpelajar yang murung akibat fizikal luaran seperti kegemukan, kebersihan, terdapat sedikit kecacatan fizikal dan perbezaan antara individu yang menyebabkan mereka sering dijadikan bahan ejek.
3.6
Faktor ekonomi – Presiden Persatuan Psikiatri Malaysia (MPA),
Dr. Yen Teck Hoe berkata, "Kemurungan tidak mengenal mangsa, ia boleh terjadi kepada kanak-kanak semuda usia lima tahun dengan simptom yang berbeza". Faktor sosioekonomi turut meletakkan pelajar di dalam situasi kemurungan. Faktor ekonomi yang rendah menyebabkan mereka sentiasa mengalami masalah kewangan, keinginan dan naluri kanak-kanak tidak ditunaikan serta sering membanding beza sisi kehidupan pelajar-pelajar lain. Menurut Ilfed, (1977; dalam Roger, 1982) faktor penting masalah tekanan berpunca daripada tekanan tugas harian yang terlalu berat, masalah hubungan dengan orang lain dan masalah kewangan. Pelajar yang berada di dalam kesempitan hidup akibat masalah ekonomi sering dipinggirkan dan tidak diberi perhatian. Hal ini mempengaruhi emosi mereka sehingga menyebabkan kemurungan.
4.0
Cadangan Penyelesaian Masalah Kemurungan
Mengadakan kempen dan program
Peranan guru kaunseling yang
pengurusan emosi
lebih proaktif
Cadangan Penyelesaian
Penglibatan dalam aktiviti sukan
Hubungan institusi kekeluargaan
dan kemasyarakatan
yang erat 8
Pemilihan rakan
Seperti yang telah dinyatakan, kemurungan dalam kalangan pelajar atau pelajar bukanlah satu isu yang boleh dipandang ringan. Namun, isu kemurungan dalam kalangan pelajar perlu diambil berat oleh semua pihak. Hal ini kerana isu ini boleh memberi kesan negatif terhadap pelajar, guru, masyarakat dan negara. Menurut Bachanas dan Kaslow (2001, dalam See Ching Mey dan Lee Siew Siew, 2005), kemurungan yang berlaku dalam kalangan remaja memerlukan perhatian dan intervensi yang baik. Namun, bukan sahaja kemurungan dalam kalangan remaja, malah kemurungan yang dihadapi dalam kalangan kanak-kanak sekolah rendah juga perlu diberi perhatian dan diselesaikan secara berperingkat. Oleh hal yang demikian, antara langkah penyelesaian yang dapat dicadangkan untuk membantu menyelesaikan isu kemurungan dalam kalangan pelajar ialah: i.
Mengadakan kempen dan program pengurusan emosi Pengurusan emosi seringkali dikaitkan dengan Kementerian Kesihatan. Oleh itu, Kementerian Kesihatan disarankan supaya memainkan peranan mereka dalam menggerakkan usaha dan menjalankan kempen mendidik pelajar mengurus emosi mereka. Selain Kementerian Kesihatan, pihak sekolah juga perlu memantapkan lagi usaha mereka dalam melaksanakan kempen mengurus emosi. Mengurus emosi dan perasaan dengan baik sangat penting dalam menahan kemarahan yang boleh menyebabakan pelbagai perkara buruk berlaku seperti bergaduh, mengamuk, bertumbuk dan marah berlebihan yang tidak dapat dikawal (Dr Aminudin Mansor).
ii.
Peranan guru kaunseling yang lebih proaktif
9
Selain itu, guru kaunseling juga perlu lebih proaktif dalam membantu pelajar. Guru kaunseling perlu bergerak cergas untuk pergi menemui pelajar, bukan hanya mengharapkan kedatangan pelajar ke bilik kaunseling. Apabila seorang guru kaunseling bertindak demikian, pelajar akan rasa lebih dekat, mesra dan mudah meluahkan masalah yang dihadapinya. Aktiviti seperti ceramah dan program
kemasyarakatan
perlu
lebih
kerap
diadakan
supaya
dapat
mengurangkan tekanan dalam kalangan pelajar sekolah. Melalui ceramah yang dianjurkan, pelajar belajar untuk mengurus diri dan mengelak daripada terlibat dalam perkara yang boleh membawa kepada tekanan seperti bercinta dan pengambilan dadah. Contoh program yang boleh diadakan ialah ceramah pengurusan emosi dan langkah mengelakkan diri daripada gangguan emosi serta program gotong-royong membersihkan kampung.
iii.
Penglibatan dalam aktiviti sukan dan kemasyarakatan Penglibatan pelajar dalam aktiviti sukan seperti senamrobik, merentas desa, larian amal dan aktiviti kemasyarakatan seperti gotong-royong, menolong mangsa banjir dan sebagainya dapat mengurangkan peluang pelajar terjebak dalam masalah gangguan emosi. Hal ini kerana pelajar yang menyibukkan diri dengan pelbagai aktiviti tidak mempunyai masa untuk melakukan perkara yang tidak berfaedah atau memikirkan sesuatu yang negatif. Contohnya, pelajar boleh menyertai program kemasyarakatan yang dianjurkan oleh kelab Rakan Muda. Kelab ini dilihat dapat membantu dalam mengurus emosi dan tekanan di samping mengelak daripada terlibat dengan aktiviti tidak bermoral seperti seks bebas, rempit, penyalahgunaan dadah dan sebagainya.
iv.
Pemilihan rakan
10
Selain itu, pemilihan rakan juga merupakan salah satu langkah mengatasi masalah kemurungan. Hal ini kerana rakan banyak mempengaruhi tabiat, kegiatan dan pergaulan harian pelajar. Setiap pelajar perlu memilih rakan yang boleh mendidik diri menjadi individu yang baik dan pandai mengurus emosi. Pelajar perlu mengelak daripada berkawan dengan mereka yang mungkin boleh mempengaruhi mereka dengan perkara buruk. Antara individu yang perlu dielak ialah mereka yang mudah murung dan terlibat dengan penyalahgunaan dadah.
v.
Hubungan institusi kekeluargaan yang erat Hubungan dalam institusi kekeluargaan juga perlu dieratkan. Ibu bapa perlu membantu anak-anak dalam mengurus emosi mereka, bukan menambahkan tekanan terhadap anak-anak. Ibu bapa yang baik adalah ibu bapa yang menggunakan pendekatan berhemah dalam mendidik dan berkawan dengan anak-anak. Firman Allah SWT di dalam Al-Quran yang bermaksud : “Serulah (manusia) kepada jalan Tuhan-mu dengan berhikmah dan pelajaran yang baik dan bantahlah mereka dengan cara yang baik. Sesungguhnya Tuhanmu Dialah yang lebih mengetahui tentang siapa yang tersesat dari jalan-Nya dan Dialah yang lebih mengetahui orangorang yang mendapat petunjuk.” (16 : 125).
Namun begitu, apa yang terjadi pada hari ini, ibu bapa lebih mementingkan dan meninggalkan tanggungjawab mereka dalam mendidik anak-anak. Mereka menyerahkan sepenuhnya kepada sekolah untuk mendidik anak-anak mereka teruatam dalam aspek agama dan moral. vi.
Latihan bagi guru mengenal pasti dan mengendali gangguan emosi Di samping itu juga, guru-guru perlu diberi latihan untuk mengenal pasti dan mengendalikan emosi pelajar. Contohnya Projek Rintis Minda Sihat Menangani Stres Dalam kalangan Pelajar Sekolah merupakan satu program yang telah dijalankan
oleh Kementerian Kesihatan
dengan kerjasama Kementerian 11
Pelajaran di sekolah-sekolah terpilih (Azrina Ahzan, 2011). Guru-guru di sekolah tersebut akan menjalani latihan dan melaksanakan satu modul khas mengesan masalah penyakit mental dalam kalangan pelajar pada peringkat awal. Sebanyak empat buah sekolah telah dipilih sebagai sekolah perintis. Projek Rintis Minda Sihat Menangani Stres Dalam Kalangan Pelajar Sekolah itu dijalankan selama enam bulan bertujuan memperkasakan pelajar bagi menangani tekanan akibat cabaran kehidupan seharian menerusi kemahiran daya tindak. Ia juga bertujuan memberi kemahiran kepada guru untuk mengenal pasti serta mengendalikan pelajar yang mengalami masalah emosi dan tingkah laku serta memberi kemahiran kepada guru dan kaunselor mengesan masalah kemurungan serta tekanan di kalangan pelajar di peringkat awal. Berdasarkan enam langkah penyelesaian yang dicadangkan, semua pihak perlu berganding bahu dan membantu antara satu sama lain dalam menangani masalah kemurungan ini. Sebelum ia menjadi lebih serius, semua pihak perlu memberi perhatian yang lebih dalam menjalankan intervensi bagi masalah ini.
5.0
Kesan Isu Kemurungan Kepada Diri Sebagai Bakal Guru
Membentuk peribadi Sentiasa cakna dengan isu semasa dan teori psikologi
guru yang menghargai potensi pelajar
Bijak
Kesan kemurungan
Guru Sebagai Agen
berkomunikasi
Perubahan Menjadi guru yang prihatin dan sentiasa menjaga kebajikan pelajar 12
i) Sentiasa cakna dengan isu semasa dan teori psikologi Bakal guru perlu medapatkan pendedahan berkenaan isu semasa yang berkaitan dengan gangguan emosi terutamanya kemurungan samada di dalam sumber primer mahupun sumber sekunder. Hal ini penting bagi mengelakkan diri daripada terjebak sebagai seorang yang pemurung atau berhadapan dengan golongan pelajar-pelajar yang menjadi pemurung. Di sekolah mahupun di dalam proses pengajaran dan pembelajaran, kemurungan.
guru pasti Menurut
akan berhadapan dengan individu-individu
Beck
(1967),
70%
pelajar-pelajar
yang
yang
mengalami
kemurungan di tahap kemurungan tinggi akan berasa sedih sepanjang masa, dan sukar untuk lari daripada keadaan tersebut. Maka di dalam situasi ini sudah pasti guru perlu menganalisis dan mengkaji terlebih dahulu latar belakang pelajar tersebut. Hal ini bertujuan bagi mendapat dapatan punca sebenarnya pelajar tersebut terganggu emosinya hingga menjadi murung. Sudah tentu, pelajar-pelajar ini perlu dibantu agar mereka dapat merasai peluang untuk bergembira dan membesar seperti pelajar-pelajar lain.
ii) Guru Sebagai Agen Perubahan Guru bertindak sebagai ibu bapa kedua kerana pelajar banyak menghabiskan masa di sekolah. Guru juga perlu sentiasa inovatif dan kreatif dalam meransang minat dan memotivasikan pelajar. Hal ini penting bagi memastikan kelangsungan minat pelajar agar tidak terjebak dan bijak berhadapan dengan masalah kemurungan. Guru juga menjadi agen kepada perubahan tingkah laku dan emosi pelajar. Selingman (1975) melaporkan kebanyakan kes yang berhubung kemurungan berkait rapat dengan nilai motivasi diri yang rendah dan jangkaan terhadap kehidupan yang negatif. Sebagai agen perubahan, masalah kemurungan ini menjadikan guru sentiasa optimis dan tidak berputus asa dalam berhadapan dengan pelbagai cabaran di
13
sekolah terutamanya dalam mendidik dan membentuk pelajar yang bukan sekadar cemerlang akademik namun turut sihat emosinya.
iii) Membentuk peribadi guru yang menghargai potensi pelajar. Kemurungan merangkumi perasaan dan tingkah laku yang meliputi perasaan putus harapan dan kesedihan sehingga kepada tingkah laku yang luar biasa dan keinginan membunuh diri (Weissman dan Paaykel, 1974). Banyak kesan buruk yang akan dialami oleh pelajar -pelajar pada masa kini dan tidak mustahil penyakit ini berterusan sehingga dewasa. Malah penyakit ini akan menjadi semakin teruk jika tidak dirawat segera. Oleh itu, kemurungan yang berlaku dalam kalangan pelajar boleh membentuk peribadi guru supaya lebih menghargai pelajarnya. Contohnya, pelajar yang murung akan menunjukkan perasaan sedih dan suka mengasingkan diri. Apabila guru menunjukkan penghargaannya kepada pelajar, pelajar akan merasakan dirinya dihargai dan dia masih lagi penting kepada orang-orang di sekelilingnya kerana ada orang yang menunjukkan tanda kasih sayang kepadanya.
iv) Bijak berkomunikasi Komunikasi adalah suatu bidang yang amat perlu dikuasai oleh bakal guru-guru sebagai suatu senjata utama dalam melaksanakan tugas menyebarkan ilmu dan kemahiran kepada pelajar-pelajar. Komunikasi merupakan proses pengiriman maklumat, pemikiran, sikap, atau emosi daripada seseorang dengan menggunakan simbol-simbol seperti yang dikemukakan oleh Theodorson & Theodorson (1969). Pelajar-pelajar yang kemurungan kurang percaya pada diri sendiri dan orang lain. Guru yang memiliki maklumat tantang kemurungan akan bijak dalam berkomunikasi agar dapat menawan pelajar tersebut agar melibatkan diri di dalam proses pengajaran dan pembelajaran dan membaik pulih sistem kepercayaan yang terdapat di dalam dirinya. Kecekapan berinteraksi dalam menyampaikan idea dan mesej secara berkesan berupaya mewujudkan dan memelihara hubungan mesra.
14
v) Menjadi guru yang prihatin dan sentiasa menjaga kebajikan pelajar Keprihatinan sangat penting bagi seorang bakal guru. Guru yang prihatin sentiasa peka terhadap persekitaran mereka. Penyakit kemurungan bukanlah satu simptom yang biasa bahkan ia mampu menjejaskan perkembangan kendiri seseorang individu. Kenyataan ini disokong oleh Beck (1991) di mana menurutnya, orang yang tertekan mempunyai pandangan yang negatif tentang diri mereka, persekitaran dan masa depan mereka. Hal ini menyebabkan lahirnya modal insan pewaris negara yang tidak berkualiti. Maka guru perlu sentiasa mengambil berat dan menjaga kebajikan pelajar agar pelajar dapat dibantu dalam menangani masalah gangguan emosi ini. Isu kemurungan berpunca daripada tekanan dan krisis di dalam kehidupannya.
Pelajar
yang
mengalami
kemurungan
dapat
dikenalpasti
berdasarkan gejala-gejala yang ditonjolkan. Pendedahan maklumat tentang kemurungan akan menjadikan guru sentiasa peka dan prihatin terhadap perubahan emosi dan perwatakan pelajar di dalam kelas. Jika pelajar ini tidak dibantu segera, masalah kemurungan ini akan menganggu tahap penumpuan pelajar di dalam pelajaran. Oleh itu sikap prihatin sangat penting untuk diaplikasikan oleh bakal guru bagi membantu pelajar-pelajar yang berhadapan dengan masalah kemurungan dan gangguan emosi yang lain.
15
6.0 Banding Beza Kemurungan dalam Kalangan Pelajar Lelaki dan Perempuan
Setiap individu di dunia ini pernah mengalami perasaan sedih atau muram pada masa tertentu sepanjang hayatnya (Gurian, 2001; Steinberg, 1999). Bagi kebanyakan orang, gangguan emosi ini hanya berjangka masa pendek sahaja. Namun dalam kes-kes tertentu, perasaan gangguan emosi ini berlanjutan sehingga membawa kepada akibat yang tidak diingini seperti kemurungan, membunuh diri atau penyakit mental yang lebih serius (Ingersoll, 1989). Memang tidak dapat dinafikan bahawa gangguan emosi boleh menjejaskan pelbagai aspek hidup seseorang individu sama ada dari segi kognitif, emosi, sosial mahupun fizikal. Berikut merupakan banding beza gangguan emosi bagi pelajar lelaki dan pelajar perempuan: PERSAMAAN PELAJAR LELAKI PELAJAR PEREMPUAN - Membentuk pertumbuhan kognitif yang negatif.
- Mengakibatkan kesan buruk terhadap kehidupan pelajar.
16
PERBEZAAN PELAJAR LELAKI
Sentiasa pada
melepaskan
perasaan
persekitaran
ASPEK
PELAJAR PEREMPUAN
Tingkah laku
Lemah
samada
dan
berhadapan
tidak
dengan
kuat tekanan.
suasana, orang dan benda-benda
Lebih cenderung mengekalkan
lain secara langsung atau tidak
emosi
langsung.
memendamkan
negatif
Calhoun,
dan
suka
perasaan.
Chenny
dan
Dawes,1974(dalam Hammen & Wan Zainab Binti Othman (1990) Mementingkan
penilaian
yang
Padesky, 1977) Interperson
Penting
untuk
mengekalkan
dibuat oleh orang lain terhadap al
hubungan dengan orang lain.
dirinya.
Mudah
tertekan
jika
gagal
kekalkan perhubungan. Baggiano dan Barret (1991)
Baggiano dan Barret (1991)
Enggan mengakui kelemahan diri
Sikap
Pelajar perempuan menunjukkan sikap yang lebih positif
Hemmen & Padesky (1977)
Ahmad Fauzi (2005) Kuat, aktif, berani dan tegas Baron & Perron (1986)
Peranan
Lemah lembut, bergantung pada
Sosial
keluarga dan dimanjakan ibu bapa. Mertem & Lewinsohn(1990)
Pelajar
bermasalah
memberi
perhatian
memberi
kesan
dalam dan ke
ini atas
Pencapaian
Pelajar perempuan menunjukkan
akademik
prestasi akademik yang lebih cemerlang
daripada
pelajar 17
pencapaian
akademik
pelajar
lelaki.
(Meyerson, 1975; Adelson, 1980; Dacey & Kenny, 1997; Ghuman & Sarles, 1998).
Vandalisme,
Buli,
Ponteng
Kesan
Sekolah,
Kemurungan,
gangguan
tidur,
pendiam, hilang selera makan.
6.1 Persamaan
Ahli psikologi, Hall (1995), mengaitkan fenomena ‘ storm and stress’ dengan golongan remaja. Hall memperkenalkan konsep ‘ storm and stress’ yang melihat zaman remaja sebagai tempoh masa yang penuh huru-hara, penuh cabaran, pemberontakan terhadap autoriti orang dewasa dan perubahan fizikal, intelektual dan sosial. Pendek kata ‘storm and stress’ bolehlah dikatakan sebagai keadaan yang tidak stabil dengan berbagai cabaran dan tekanan. Justeru gangguan emosi mengakibatkan kesan buruk terhadap kehidupan pelajar. Seseorang yang ditimpa musibah atau masalah akan menjadi resah serta gelisah sehingga mengganggu ketenangan perasaan dan emosi. Maka, sebagai seorang pelajar yang mengalami perasaan sedih mahupun gelisah yang keterlaluan dan tidak terkawal
akan
membawa
kepada
tekanan
mental
seterusnya
boleh
menyebabkan kemurungan(FitzGibbon, 2003).
Remaja perlu menjalankan kehidupan dengan baik dan seterusnya mewujudkan zaman kegemilangan dalam proses perkembangan.
Namun
terdapat juga remaja yang sering menghadapi pelbagai masalah sehingga membawa kepada peristiwa yang tidak diingini. Hampir setiap hari, terpapar di dalam akhbar pelbagai kes yang melibatkan golongan remaja. Pelbagai perilaku buruk seperti memukul guru, bergaduh, memeras ugut, memukul kawan, 18
mencuri, merosakkan harta sekolah dan terlibat dengan pengedaran dan penyalahgunaan
dadah.
Terdapat
juga
remaja
yang
menyertai
kumpulankumpulan samseng. Mereka juga tidak malu merokok, ponteng sekolah, melepak dan lain-lain perbuatan yang tidak bermoral secara terbuka. Hal ini rata-rata disebabkan keruntuhan institusi rumah tangga yang menganggu pertumbuhan kognitif, emosi dan perkembangan diri pelajar.
6.2 Perbezaan a) Tingkah laku : Pelajar lelaki lebih cenderung untuk melepaskan perasaan
mereka. Mereka sentiasa melepaskan perasaan pada persekitaran. Apatah lagi jika pelajar lelaki diganggu dari sudut emosi, mereka akan melahirkan tingkah laku disruptif yang boleh membahayakan diri mahupun orang di sekeliling mereka. Kebiasaannya pelajar lelaki akan melepaskan kemarahan dengan bertumbuk, merosakkan harta sekolah dan mencederakan pelajar lain mahupun guru. Hal ini merupakan fitrah sifat seorang lelaki yang bersikap kurang sabar. Mereka mendapat kepuasan setelah melepaskan perasaan terhadap persekitaran. Menurut Wan Zainab Binti Othman (1990), pelajar lelaki sentiasa melepaskan perasaan pada samada suasana, orang dan benda -benda lain secara langsung atau tidak langsung. Pelajar lelaki kurang terdedah dengan risiko kemurungan berbanding pelajar perempuan. Menurut Nolen-Hoeksema dan Girgus (disebut dalam Hughes, La Greca, & Conoley, 2001), pada umur 15 tahun, remaja perempuan yang melaporkan simptom kemurungan adalah dua kali ganda lebih banyak berbanding remaja lelaki dan perbezaan jantina ini akan berlanjutan hingga ke zaman dewasa.
Berbeza pula dengan pelajar perempuan, golongan ini merupakan golongan yang lemah dan tidak kuat berhadapan dengan tekanan. Mereka lebih cenderung mengekalkan emosi negatif dan suka memendamkan perasaan. Apabila berhadapan dengan gangguan emosi, pelajar perempuan 19
lebih cenderung untuk berdiam diri dan tidak menceritakan permasalahan mereka kepada ibu bapa dan guru. Sikap memendamkan perasaan ini akan melarat dan bernanah sekiranya mereka tidak berjumpa dengan orang yang dipercayai sehinggakan pelajar perempuan akan terjebak dalam kemurungan setelah mengalami kesedihan yang melampau, kesunyian dan keletihan apabila berhadapan dengan masalah. Menurut Calhoun, Chenny dan Dawes,1974(dalam Hammen & Padesky, 1977) pelajar-pelajar perempuan lebih cenderung untuk mengekalkan dirinya dalam mood yang buruk. Menurut Gurian (2001) semasa mencapai umur 13 tahun, remaja perempuan yang mengalami kemurungan adalah dua kali ganda lebih banyak berbanding remaja lelaki. Pendapat ini membenarkan bahawa risiko pelajar perempuan mendapat kemurungan adalah dua kali ganda berbanding lelaki.
b) Hubungan Interpersonal : Baggiano dan Barret (1991) berpendapat bahawa
perbezaan darjah kemurungan di antara pelajar lelaki dan perempuan boleh dihuraikan melalui hubungan interpersonal. Dalam hubungan interpersonal, pelajar lelaki lebih mementingkan penilaian yang dibuat oleh orang lain terhadap diri mereka, sebaliknya pelajar perempuan lebih mementingkan untuk mengekalkan perhubungan dengan orang lain. Pelajar lelaki lebih mudah menyesuaikan diri dan menjalinkan persahabatan dengan orang yang dianggap sealiran pendapat dan pendirian mereka. Namun begitu mereka yang mempunyai jati diri yang lemah lebih mudah terpengaruh dengan gejala negatif daripada pengaruh rakan sebaya.
Pelajar perempuan pula mudah tertekan apabila gagal mengekalkan perhubungan dengan orang lain. Kegagalan dalam menyesuaikan diri dan mengekalkan perhubungan dengan teman rapat dan individu yang dihormati mampu memberi kesan yang buruk terhadap diri mereka. Perasaan tidak diterima mampu mengganggu emosi dan memberi kesan yang buruk 20
terhadap kehidupan mereka. Tekanan yang tidak dapat diatasi menyebabkan pelajar perempuan berterusan kesedihan dan kemurungan apatah lagi jika mereka berperasaan tidak diterima dan disisihkan.
c) Sikap :
Menurut kajian yang dilakukan oleh Ahmad Fauzi (2005), pelajar
perempuan menunjukkan sikap yang lebih positif. Pelajar perempuan lebih mudah untuk meluahkan perasaannya, mengakui dirinya terganggu emosi dan dapat dirawat terlebih awal. Kajian oleh Brody dan Hall (1993) mengenai perbezaan jantina dalam proses sosialisasi mendapati lelaki dan perempuan mempunyai perbezaan dalam mempelajari dan memahami cara menangani emosi masing-masing. Proses sosiolisasi yang berbeza ada kesannya iaitu, golongan perempuan mempunyai tahap pengurusan dan pengendalian emosi yang lebih tinggi berbanding lelaki. perempuan
yang
lebih
mudah
Namun begitu terdapat ramai pelajar terjebak dengan gejala kemurungan
berbanding lelaki. Menurut kajian yang dibuat oleh Schichor, Bernstein, dan King (1994), remaja perempuan adalah dua kali ganda lebih kerap mengalami kemurungan berbanding remaja lelaki. Baron dan Perron (1986) juga mendapati bahawa remaja perempuan mendapat skor kemurungan yang lebih tinggi berbanding remaja lelaki.
Berbeza bagi pelajar lelaki yang enggan mengakui kelemahan diri dan tidak suka dilabelkan sebagai individu murung (Hemmen & Padesky, 1977). Pelajar yang mengalami kemurungan sentiasa menyepikan diri serta berfikir secara negatif (Beck, 1967). Pelajar lelaki yang mempunyai jati diri yang rendah akan rasa bersalah dan putus asa apabila mereka gagal untuk melakukan sesuatu perkara. Keadaan dan perubahan yang dialami oleh pelajar-pelajar ini akan mempengaruhi konsentrasi terhadap pelajaran, pemikiran mereka menjadi lembap dan keupayaan daya ingatan mereka akan menurun (Reynolds, 1984). Gangguan emosi menyebabkan pelajar merasa 21
rendah diri dan kurang bermotivasi di dalam kehidupannya. Justeru mereka lebih gemar bermain dan terpengaruh dengan rakan sebaya berbanding belajar.
d) Peranan Sosial :
Perbezaan darjah kemurungan di antara lelaki dan perempuan juga boleh dihuraikan dari perspektif peranan sosial yang berkaitan dengan peranan tradisi seksual ( Baron & Perron, 1986). Pelajar lelaki lebih bersikap kuat, aktif, berani dan tegas Baron & Perron (1986). Sejak kecil lagi, lelaki telah dipilih supaya aktif dan tegas menghadapi kesukaran. Masyarakat Asia menganggap kanak-kanak lelaki mesti berani, dianggap ketua keluarga, harapan yg tinggi. Sebaliknya perempuan pula dilatih
supaya bersifat lemah-lembut,
bergantung pada keluarga dan sering dimanjakan ibu bapa. Pendapat ini disokong oleh Mertem & Lewinsohn(1990) menegaskan bahawa sifat kebergantungan kepada orang lain yang ada pada perempuan akan menyebabkan menyebabkan mereka mempunyai penghargaan diri yang rendah dan seterusnya mempunyai darjah kemurungan yang tinggi.
e) Pencapaian akademik :
Remaja lelaki lebih memerlukan sokongan daripada perempuan dalam peringkat remaja. Oleh kerana pertumbuhan fizikal remaja lelaki adalah pesat dalam peringkat ini, mereka lebih beremosi dan bergantung kepada ibu bapa. Kurangnya sokongan ibu bapa, akan timbullah rendah penghargaan kendiri, pencapaian akademik rendah, tingkah laku impulsive, penyesuaian sosial buruk atau mungkin anti sosial berlaku. (Peterson & Rolkins, 1987). Gangguan emosi yang melanda pelajar lelaki mampu mendatangkan masalah kemurungan dan menjejaskan tumpuan dan ini memberi kesan ke 22
atas pencapaian akademik pelajar (Meyerson, 1975; Adelson, 1980; Dacey & Kenny, 1997; Ghuman & Sarles, 1998). Pencapaian akademik yang lemah pula akan menjadikan seseorang pelajar itu lebih murung lagi (Adelson, 1980). Pelajar perempuan pula lebih menonjol di dalam setiap pencapaian akademik. Di sekolah pelajar lelaki lebih nakal dan kurang berdisiplin, manakala pelajar perempuan lebih rajin dan berdisiplin serta berjaya dlm pelajaran. Aktiviti pengajaran harus disesuaikan dgn perkembangan jantina. Tahap perkembangan fizikal, kognitif, emosi dan sosial kanak-kanak lelaki lambat 2 tahun drp perempuan sblm akil baligh. Selepas akil baligh perkembangan
mereka
hampir
sama.
Maccoby
dan
Jacklin
(1974)
kecergasan lisan pelajar perempuan lebih baik drp lelaki, manakala pelajar lelaki lebih dari kecerdasan ruang.
f) Kesan
Kajian oleh Usha Barahmand (2008) bertajuk ‘Perbezaan umur dan gender di kalangan remaja yang kebimbangan’. Pelajar lelaki dilaporkan lebih kepada orientasi masalah negatif dan sikap tidak bertoleransi terhadap ketidakpastian sementara pelajar perempuan dilaporkan lebih positif ke arah percaya tentang kebimbangan. Unit Disiplin, bahagian Sekolah-sekolah, Kementerian Pendidikan Malaysia (1993) telah menggariskan bahawa sebahagian besar salah laku yang dilakukan oleh pelajar-pelajar adalah salah laku jenis ringan seperti : i.
Datang lewat ke sekolah sebanyak 0.48%
ii.
Mengganggu proses pengajaran dan penbelajaran di dalam kelas sebanyak 0.15%
iii.
Berambut panjang sebanyak 0.13% 23
iv.
Ponteng sekolah iaitu sebanyak 0.67%. Menurut T. Subahan Mohd Meerah(1993), di antara jenis salah laku yang
dilakukan oleh pelajar mengikut persepsi guru di beberapa buah sekolah menengah ialah, 50% melakukan kesalahan ponteng sekolah, 40% ponteng kelas dan 25% kerap keluar kelas. Omardin (1996) Bagi pelajar perempuan pula kemurungan akan mengakibatkan, kesedihan, keletihan, gangguan tidur dan kelesuan. Manakala berdasarkan Ilyas Mohammad (2007) yang menyatakan bahawa murung, sayu, resah dan gelisah merupakan perasaan penderitaan yang serupa serta memberikan impak negatif kepada individu yang mengalaminya. Keadaan ini pastinya akan memberikan tekanan kepada remaja dan kecelaruan mental dan fizikal seperti tekanan, kebimbangan, kemurungan, sakit kepala dan sakit perut (Hall & Torres, 2002) serta memberi kesan secara langsung terhadap pencapaian akademik (Pluker, 1997). Justeru, remaja perlu diajar kemahiran berdaya tindak dan diberi sokongan sosial terutamanya daripada ibu bapa, adik beradik, rakan dan saudara mara (Hall & Torres, 2002). 6.0
Banding Beza Kemurungan dalam Kalangan Pelajar Lelaki dan Perempuan
PERSAMAAN PELAJAR LELAKI PELAJAR PEREMPUAN Faktor : suasana alam sekitar dan kehilangan ibu bapa atau individu tersayang
Simptom emosi : cenderung untuk berasa sedih Simptom kognitif : hilang daya tumpuan Simptom tingkah laku : kurang bercakap dan suka mengasingkan diri Simptom fisiologi fizikal : hilang selera makan dan berat badan menurun PERBEZAAN ASPEK PELAJAR LELAKI PELAJAR PEREMPUAN Ibu bapa mengharapkan anak- Antara penyebab Faktor penyebab
anak mereka berjaya cemerlang
dalam
dengan kemurungan
ialah
utama perubahan
peperiksaan peringkat hormon yang dialami.
sedangkan pencapaian pelajar 24
lelaki
biasanya
rendah
berbanding perempuan. Risiko
Risiko pelajar lelaki mengalami
Risiko
pelajar
terdedah
kemurungan adalah lebih rendah.
mengalami
perempuan
kemurungan
adalah
lebih tinggi berbanding lelaki.
kepada penyakit kemurungan
Menunjukkan tingkah laku anti Menunjukkan
Simptom
atau tanda- sosial tanda
Akibat atau kesan
keresahan seperti takut dan khuatir terhadap
gengsterisme.
objek.
•
Lelaki lebih berani membunuh diri
diri
pelajar
penyalahgunaan
dadah, lepak, lari dari rumah, dan
ke
atas
seperti
dan
•
berjaya
sesuatu
Hanya
sekadar
perkara
atau
melakukan
cubaan bunuh diri dan tidak
melakukannya. •
tanda-tanda
berjaya membunuh diri.
Mengganting diri, terjun dari
•
Makan ubat secara berlebihan
bangunan yang tinggi, dan
dan
mengelar
menembak diri sendiri.
tangan.
pergelangan
Langkah
•
Tidak terburu-buru menyoal.
mengatasi
•
Berikan masa kerana lelaki
memujuk dengan lemah lembut
atau
cenderung
dan penuh kasih sayang semasa
rawatan
mengaku tanda kemurungan
ingin
yang dialaminya/
seorang perempuan lembut.
untuk
tidak
•
Menggunakan
membantu
pendekatan
kerana
hati
Jadual 3 : Rumusan perbandingan masalah kemurungan pelajar lelaki dan perempuan
6.1 Persamaan 1) Faktor suasana alam sekitar dan kehilangan ibu bapa individu tersayang
25
Kebanyakan masalah kemurungan yang berlaku dalam kalangan pelajar adalah disebabkan faktor suasana alam sekitar dan kehilangan ibu bapa atau individu tersayang (Jamaluddin, Azizi & et.al, n.d). Contohnya, apabila seseorang kehilangan ibu bapanya, pelajar yang kebiasaannya ceria akan berubah menjadi pendiam dan suka mengasingkan diri. Pelajar ini lama-kelamaan akan menunjukkan tanda-tanda penyakit murung. 2) Simptom umum Simptom umum yang ditunjukkan pula antara kedua-dua jantina ialah cenderung untuk berasa sedih (simptom emosi), hilang daya tumpuan (simptom kognitif), kurang bercakap dan suka mengasingkan diri (simptom tingkah laku) serta hilang selera makan dan berat badan
menurun (simptom fisiologi fizikal) (Jamaluddin, Azizi & et.al, n.d). Guru boleh
mengenal pasti
sama ada
pelajarnya
murung atau tidak
berdasarkan simptom biasa yang ditunjukkan oleh pesakit murung.
6.2 Perbezaan
Dari segi perbezaan masalah kemurungan antara perempuan dan lelaki pula, kebanyakan sorotan kajian tentang hubungan kemurungan dengan perbezaan jantina adalah sangat tidak konsisten (See Ching Mey dan Lee Siew Siew, 2005). Namun begitu, penulisan akademik ini cuba menghuraikan beberapa persamaan dan perbezaan antara pelajar lelaki dengan perempuan dalam menghadapi masalah kemurungan dalam aspek faktor penyebab, risiko terdedah kepada masalah tersebut, simptom atau tanda-tanda, akibat atau kesan masalah ke atas diri pelajar, dan langkah mengatasi atau rawatan. Berikut huraian tentang perbandingan isu kemurungan antara pelajar lelaki dan perempuan : 1) Faktor penyebab Antara faktor penyebab kemurungan dalam kalangan pelajar lelaki adalah sistem pendidikan yang berorientasikan peperiksaan yang menyebabkan 26
ibu
bapa
mengharapkan
anak-anak
tekanan
kepada
berjaya
dengan
(Lee Lam Thye, 2011). Hal ini
cemerlang dalam peperiksaan
memberikan
mereka
pelajar
tersebut
seterusnya
boleh
menyebabkan kemurungan. Seperti mana yang kita ketahui, secara umumnya perempuan lebih bijak dan mempunyai tahap kecerdasan yang lebih tinggi berbanding lelaki. Kebanyakan pelajar lelaki kurang mementingkan kejayaan dalam pembelajaran mereka, menunjukkan sikap malas belajar dan mengulang kaji pelajaran. Sikap ini seterusnya menjejaskan keputusan peperiksaan mereka. Hal ini dapat dibuktikan dengan keputusan peperiksaan awam dari tahun 1996 hingga 2007 menunjukkan bahawa pelajar perempuan mempunyai pencapaian lebih baik berbanding pelajar lelaki dalam hampir semua mata pelajaran peringkat Ujian Pencapaian Sekolah Rendah (UPSR) dan Penilaian Menengah Rendah (PMR) (Dr. Zalizan Mohd dalam Mohd Adha Mohd Zain, 2009) Bagi
pelajar
perempuan
pula,
antara
penyebab
utama
kemurungan ialah perubahan hormon. Yen Teck Hoe, Presiden
Persatuan Psikiatri Malaysia (MPA) berkata satu daripada sebab wanita lebih kerap berdepan dengan kemurungan ialah apabila berlaku perubahan peringkat hormon yang dialami (Amirah Amaly, 2009). Berdasarkan huraian di atas, jelaslah bahawa terdapat perbezaan dalam aspek faktor kemurungan yang berlaku dalam diri pelajar lelaki dan perempuan. 2) Risiko terdedah kepada penyakit kemurungan Kebiasannya, risiko terdedah kepada sesuatu penyakit atau masalah bagi lelaki
dan
perempuan
ada
perbezaannya.
Begitu
juga
masalah
kemurungan. Kemurungan bukan sahaja terdedah kepada orang dewasa, malah berlaku dalam kalangan pelajar sekolah. Namun begitu, kadar
27
pendedahan masalah ini ke atas pelajar lelaki dan perempuan berbeza antara satu sama lain. Banyak kajian yang membuktikan bahawa perempuan lebih tinggi risikonya terdedah kepada kemurungan berbanding lelaki . Antaranya,
Haugard (dalam See Ching Mey dan Lee Siew Siew, 2005) menyatakan bahawa
perempuan
biasanya
lebih
mudah
dilanda
kemurungan
berbanding lelaki. Selain itu, laporan tinjauan dan pakar psikiatri menunjukkan kadar kemasukan ke hospital disebabkan masalah atau penyakit
kemurungan adalah lebih
kerap
menyerang
perempuan
berbanding lelaki (Azizi dan Tan Soo Yin, 2007). Hal ini membuktikan bahawa kemurungan lebih banyak berlaku dalam kalangan perempuan bukan sahaja perempuan dewasa, malah remaja, kanak-kanak atau pelajar sekolah. Dr. Nor Hamidah Mohd Salleh, Pakar Perunding Psikiatri Hospital Gleneagles Kuala Lumpur turut menyatakan bahawa perempuan lebih mudah risau dan terdedah kepada kemurungan berbanding lelaki (Bintu Rasyada, 2011). Oleh itu, risiko pelajar lelaki mengalami kemurungan lebih rendah berbanding pelajar perempuan yang lebih
berisiko dilanda masalah ini.
3) Simptom atau tanda-tanda Dalam
aspek
simptom
atau
tanda-tanda
seseorang
mengalami
kemurungan, pelajar lelaki yang mengalami kemurungan akan bertingkah laku anti-sosial dan terlibat dalam penyalahgunaan dadah. Sebaliknya, pelajar perempuan yang mengalami kemurungan akan menunjukkan tanda-tanda keresahan (http://pts.com.my/modules.php?name=News&file =print&sid=552, 26 Disember). Pelajar lelaki yang dilanda kemurungan akan menunjukkan tingkah laku anti-sosial seperti keganasan fizikan
dan harta benda, keganasan seksual, penyalahgunaan dadah, lepak, lari dari rumah, kongsi gelap dan gengsterisme (Mohd Yahya, 2009). 28
Tanda keresahan yang ditunjukkan oleh seorang perempuan yang mengalami kemurungan pula merujuk kepada suatu perasaan
yang dialami dalam diri seseorang yang dibayangi oleh perasaan takut serta khuatir disebabkan sesuatu perkara atau objek (Hilgard, Atkinson dan Atkinson, 1971 dalam Wan Zarina, Azizah & et.al, 2007). Oleh itu, walaupun simptom umum bagi masalah kemurungan terdapat pada individu perempuan dan lelaki, namun terdapat simptom yang berbeza yang ditunjukkan oleh kedua-dua jantina yang perlu diberi perhatian oleh seorang guru dalam mengenal pasti masalah gangguan emosi pelajar.
4) Akibat atau kesan ke atas diri pelajar Aspek seterusnya
dalam membincangkan tentang perbezaan
isu
kemurungan pelajar lelaki dan perempuan adalah aspek akibat atau kesan ke atas diri pelajar apabila mengalami kemurungan. Bagi pelajar lelaki, kebiasaannya mereka yang mengalami kemurungan akan terlibat secara
langsung
dengan
penyalahgunaan
dadah
(http://pts.com.my/modules.php?name=News&file=print&sid=552, Disember),
26
minuman keras dan menghisap rokok dan membunuh diri
berbanding pelajar perempuan. Lelaki lebih berani dan cenderung untuk bunuh diri serta berjaya melakukannya berbanding wanita yang hanya melakukan cubaan bunuh diri yang kebanyakannya tidak berjaya.
Hal
ini
mungkin
disebabkan
lelaki
lebih
cenderung
menggunakan cara yang bahaya dan boleh membawa kepada kematian dengan cepat. Antara cara tersebut ialah menggantung diri, terjun dari bangunan tinggi, dan menembak diri sendiri. Wanita yang melakukan cubaan bunuh diri pula lebih cenderung mengambil ubat-ubatan secara berlebihan
dan
mencederakan
pergelangan
(http://pts.com.my/modules.php?name=News&file=print&sid
tangan =552,
26
Disember).
29
Berdasarkan statistik yang dikeluarkan oleh National Suicide Registry Malaysia (NSRM), seramai 731 (545 lelaki dan 186 wanita) membunuh diri dalam tempoh tiga tahun antara 2007 hingga 2010.
Statistik itu merupakan sebahagian daripada laporan Kabinet yang dibentangkan di Dewan Negara April 2011 (MstarOnline, 2011). Kajian World Health Organization (WHO) juga mendapati, penyebab utama kematian akibat bunuh diri adalahkemurungan (MstarOnline, 2011). Oleh itu dapat disimpulkan bahawa kecenderungan dan kejayaan untuk membunuh diri bagi lelaki yang mengalami kemurungan lebih tinggi berbanding perempuan yang mengalami kemurungan .
5) Langkah mengatasi atau rawatan Di samping perbezaan dari aspek-aspek di atas, perbezaan dalam aspek langkah mengatasi kemurungan atau rawatan bagi pelajar lelaki dan perempuan yang mengalami kemurungan juga berbeza. Sebagai seorang pendidik, guru perlu memahami perbezaan emosi dan personaliti pelajarnya dari segi gender atau jantina. Bagi pelajar lelaki, guru yang dapat mengenal pasti pelajar lelakinya murung tidak disarankan mengurus emosi pelajar lelakinya dengan bersikap terburu-buru dalam menyoal pelajar tentang masalah yang dihadapinya (Khamsiah,
n.d.). Berikan masa kepada pelajar lelaki tersebut untuk memulakan sesi luahan perasaan kerana kebanyakan lelaki sukar mengaku mereka mengalami tanda kemurungan (Angst dan Dobler- Mikola, 1984 dalam (Azizi dan Tan Soo Yin, 2007). Bagi pelajar perempuan yang murung pula, guru disarankan menggunakan pendekatan memujuk dengan lemah lembut dan penuh kasih sayang terhadap pelajar perempuannya (Khamsiah, n.d.)
supaya dapat bertanya tentang perasaan, sebab tingkah laku yang ditunjukkan, apa yang berlaku dan sebagainya. Hal ini kerana, hati 30
seorang perempuan lembut dan mudah tersentuh dengan layanan yang baik. Bertepatan dengan hadis yang dikemukan oleh Imam Al-Bukhari (Muhammad Hanief, n.d.) yang bermaksud : Perempuan itu seperti tulang rusuk. Jika kamu ingin memperbetulkannya kamu akan mematahkannya. (Hadis riwayat al-Bukhari,4889).
Oleh itu, wajar bagi guru untuk menggunakan pendekatan yang lemah lembut dalam membantu pelajar perempuannya supaya pelajar dapat
mengaku
tanda
kemurungan
yang
dialaminya
seterusnya
membolehkan guru tersebut mengambil tindakan susulan.
7.0
Rumusan
Berdasarkan huraian yang telah diberikan, dapatlah dirumuskan bahawa masalah kemurungan yang dihadapi dalam kalangan pelajar merupakan salah satu gangguan emosi yang perlu dikesan atau dikenal pasti oleh guru dengan cepat supaya guru dapat mengambil tindakan susulan atau membantu pelajar tersebut mendapatkan rawatan yang sesuai. Sebagai seorang guru, masalah seperti ini tidak sepatutnya dipandang enteng dan remeh kerana kemurungan boleh memberi kesan negatif kepada pelajar seperti bunuh diri, terlibat dengan jenayah dan tingkah laku anti sosial, pencapaian dalam pelajaran menurun dan sebagainya. Guru perlu peka terhadap keperluan dan kehendak pelajar dan bijak menangani sesuatu masalah supaya masalah tersebut tidak menular dan merebak kepada pelajar lain. Kemurungan yang dihadapi pelajar juga perlu diatasi supaya tidak menjejaskan kesihatan mereka dan masa depan pelajar tersebut.
31
